پروتئین وی (به انگلیسی: Whey Protein) ترکیبی از پروتئین‌های جدا شده از آب پنیر می‌باشد که عمدتاً به عنوان مکمل رژیم غذایی استفاده می‌شود. ادعاهای تغذیه ای بسیاری در مورد آن مطرح شده‌است. نتایج تحقیق معتبر منتشر شده در سال ۲۰۱۰ به این نتیجه رسید که اسناد ارائه شده به اندازه کافی از ادعاهای پیشنهادی پشتیبانی نمی‌کنند. ممکن است برخی افراد نسبت به کازئین موجود در آن حساسیت نشان دهند. مکمل پروتئین وی محبوب‌ترین مکمل پروتئین در بین ورزشکاران است چرا که تاثیر آن بر رشد عضلات و کاهش چربی بدن اثبات شده است. همچنین پروتئین وی سریعتر از پروتئین‌های دیگر هضم و جذب می‌شود و این ویژگی آن را به یک گزینه ایده‌آل برای مصرف بلافاصله قبل یا بعد از ورزش تبدیل می‌کند.
تولید پروتئین وِی
این ماده حاصل از ته‌مانده شیر جامد شده در فرایند تولید پنیر استزمانی که PH این محلول به ۴٫۶ رسیده‌است. گرمای زیاد (مانند دمای پایدار بالای ۷۲ درجه سلسیوس همراه با فرایند پاستوریزاسیون) می‌تواند پروتئین موجود در آب پنیر را تخریب کند.
ترکیب
پروتئین موجود در شیر گاو ۲۰٪ وِی و ۸۰٪ کازئین است. پروتئین در شیر انسان ۶۰٪ وِی و ۴۰٪ کازئین است. ۱۰٪ از کل مواد جامد موجود در آب پنیر پروتئین می‌باشد. این پروتئین معمولاً ترکیبی از بتا لاکتوگلوبولین (~ ۶۵٪)، آلفا لاکتبالومین (~ ۲۵٪)، آلبومین سرم گاو (~ ۸٪) (همچنین آلبومین سرم) و ایمونوگلوبولین‌ها است. اینها مستقل از مقدار pH در حالت معمولی خود محلول هستند.
اَشکال عمده و موارد استفاده
- کنسانتره: معمولاً میزان کمتر اما همچنان چشم‌گیری از چربی و کلسترول را دارد و در مقایسه با سایر وِی پروتئین‌ها از کربوهیدارت بیشتری هم بهره می‌برد.
- ایزوله: نوع فرآوری شده که چربی و لاکتوز آن تا حدود زیادی حذف شده و نود درصد از وزن آن را پروتئین خالص تشکیل می‌دهد. مانند نوع کنسانتره. مزه شیر در آن تا حدودی احساس می‌شود.
- هیدرولیز: نوعی از وِی پروتیین است که پیش-هضم شده‌است؛ هدف آن هضم و جذب سریعتر در بدن است اما معمولاً قیمت آن بیشتر از سایر پروتئین هاست. معمولاً هم حساسیت آلرژیک کمتری در افراد حساس ایجاد می‌کند.
- بومی: این نوع مستقیماً از شیر و نه از ته‌مانده فرایند پنیرسازی استخراج می‌شود که خود در دو نوع کنسانتره و ایزوله عرضه می‌شود.
همان‌طور که در بالا اشاره شد این پروتیین به عنوان مکمل رژیم غذایی استفاده می‌شود و معمولاً در ترکیب با یک نوشیدنی (مثل آب یا شیر و …) مصرف می‌شود.
تأثیر بر روی سلامتی
در سال ۲۰۱۰ ارگان سلامت غذایی اروپا ادعاهای موجود برای پروتیین وی را آزمایش کرد که البته به هیچ منبعی در آن اشاره نشده بود و البته نتیجه متضاد موارد زیر هم گزارش نشده بود:
- افزایش حالت سیری که منجر به کاهش نیاز به انرژی دریافتی می‌شود
- کمک به دستیابی به وزن نرمال
- رشد یا حفظ توده عضلانی
- افزایش توده بدون چربی بدن در طول محدودیت دریافت انرژی و تمرینات مقاومتی
- کاهش توده چربی بدن در طول محدودیت دریافت انرژی و تمرینات مقاومتی
- افزایش قدرت عضلانی
- بهبود آسیب بافت اسکلتی
- ریکاوری سریع تر و بهتر
این مؤسسه در سال ۲۰۱۰ و در خاتمه مطلب خود اشاره کرده هنوز به چگونگی ارتباط بین مصرف پروتئین وِی و ادعاهای مطرح شده در بالا دست نیافته‌است.