Продолжая использовать сайт, вы даете свое согласие на работу с этими файлами.
فراصوت کنتراست افزوده
سونوگرافی کنتراست افزوده (CEUS) کاربردی از روش تصویربرداری فراصوت مادهی حاجب در روش سنتی سونوگرافی پزشکی است. عوامل ایجاد کنتراست اولتراسوند بر مبنای تفاوت بین نحوه ي بازتاب امواج صوتی بین مرزهای اجزای مختلف کار میکنند. به طور مثال سطح یک حباب کوچک یا یک ساختار پیچیدهتر میتواند در تصویر فراصوت نشان داده شود. مواد حاجب موجود در بازار، ریزحبابهای پر از گاز هستند که به صورت وریدی در دستگاه گردش خون اعمال می شوند. ریزحبابها از سطح بالایی از اکوژنیسیتی (توانایی یک جسم در پژواک امواج فراصوت) برخوردارند و تفاوت زیادی در سطح اکوژنیسیتی بین گاز موجود در ریزحبابها و بافتهای نرم بدن وجود دارد. بنابراین، تصویربرداری فراصوت با استفاده از ریزحبابهای حاجب با افزایش واپخشی (پژواک امواج فراصوت)، به دلیل تفاوت زیاد اکوژنیسیتی میان حاجب و بافتها باعث ایجاد سونوگرامی با کنتراستی بیشتر خواهد شد. سونوگرافی کنتراست افزوده می تواند برای تصویربرداری از پرفیوژن خون در اندام ها، اندازه گیری میزان جریان خون در قلب و سایر اندام ها و سایر کاربردها استفاده شود.
نشانکردن لیگاندهایی که به گیرنده های مشخصه بیماری های داخل عروقی متصل می شوند، می تواند به ریزحبابها محول شود و مجموعهی ریزحبابها را قادر سازد تا به طور انتخابی در مناطق مطلوب، مانند بافتهای بیمار یا غیر طبیعی تجمع پیدا کنند. این روش تصویربرداری مولکولی، معروف به سونوگرافی کنتراست افزوده، تنها در صورت اتصال ریزحبابهای هدف در منطقه مطلوب، ایجاد سیگنال اولتراسوند قوی می کند.با وجود این که سونوگرافی کنتراست افزودهی نشانشده میتواند در تشخیص های پزشکی و درمان های پزشکی کاربردهای زیادی داشته باشد، این روش هنوز توسط FDA برای استفاده کلینیکی در ایالات متحده تأیید نشده است.
سونوگرافی کنتراست افزوده در بزرگسالان بی خطر تلقی می شود، و از نظر ایمنی قابل مقایسه با عوامل حاجب MRI و بهتر از عوامل کنتراست رادیویی است که در سی تی اسکن کنتراستی استفاده می شود. اطلاعات ایمنی محدودتر در کودکان و خردسالان نشان می دهد که استفاده از این روش میتواند برای این طیف به اندازه جمعیت بزرگسال بی خطر باشد.
اکوکاردیوگرام حبابی
اکوکاردیوگرام روشی برای بررسی سلامت قلب با استفاده از سونوگرافی است.در همین راستا، اکوکاردیوگرام حبابی با استفاده از حبابهای سادهی هوا به عنوان مواد حاجب میتوانند در طول بررسی مورد استفاده قرار گیرند که در اغلب اوقات باید به طور خاص و مشخص درخواست شوند.
اگرچه داپلر رنگی را می توان برای تشخیص جریانهای غیر طبیعی بین بطن های قلب (به عنوان مثال نقص دیواره بیندهلیزی ) بکار برد ، اما این روش میزان حساسیت محدودی دارد. وقتی اختصاصاً هدف کشف چنین نقوصی در قلب است، می توان با تزریق وریدی از حباب های کوچک هوا به عنوان ماده حاجب (کنتراستی) استفاده کرد، که پس از تزریق انتظار میرود حبابها به طور طبیعی به سمت راست قلب حرکت کنند.در صورت مشاهدهی ریزحبابها در سمت چپ قلب، این آزمایش وجود ارتباطی غیر طبیعی بین سمت چپ و راست قلب را نشان میدهد. (به طور معمول، حبابها از طریق شریان ریوی از قلب خارج می شوند و توسط ریهها متوقف می شوند. ) این فرم از ماده حاجب حبابی به طور موقت توسط پزشك آزمایشگر با تحریک سالین نرمال (به عنوان مثال ، با انتقال سریع و مكرر سالین بین دو سرنگ متصل) بلافاصله قبل از تزریق ، تولید می شود.
عوامل حاجب میکرو حباب
خصوصیات کلی
انواع مختلفی عوامل حاجب میکروحباب وجود دارد. میکروحبابها از نظر آرایش پوسته، آرایش هسته گازی و هدف قرار گرفتن یا نگرفتن با هم تفاوت دارند.
- پوسته ریزحباب: انتخاب مواد پوسته تعیین می کند که به چه سهولتی ریزحباب توسط سیستم دفاعی جذب می شود. یک ماده آب دوست بیشتر تمایل دارد که با سهولت بیشتری جذب شود ، که این امر باعث کاهش زمان ماندگاری حباب در گردش خون می شود. این باعث کاهش زمان در دسترس برای تصویربرداری با کنتراست می شود. همچنین نوع مواد پوسته بر قابلیت ارتجاعی مکانیکی ریزحباب تأثیر می گذارد. هرچه ماده الاستیک باشد ، انرژی صوتی بیشتری را می تواند قبل از ترکیدن تحمل کند. در حال حاضر ، پوسته های از آلبومین ، گالاکتوز ، لیپید یا پلیمرها تشکیل شده اند .
- هسته گازی ریزحباب : هسته گازی مهمترین قسمت ریزحباب حاجب سونوگرافی است زیرا میزان اکوژنیک بودن را تعیین می کند. هنگامی که حباب های گاز در یک میدان فرکانس اولتراسونیک گیر می کنند ، آنها فشرده می شوند ، نوسان می کنند و یک پژواک مشخصه را منعکس می کنند - این باعث تولید سونوگرافی قوی و منحصر به فرد در سونوگرافی با کنتراست می شود. هسته های گازی می توانند از هوا یا گازهای سنگین مانند پرفلوئوروکربن یا نیتروژن تشکیل شوند . گازهای سنگین حلالیت کمتری در آب دارتد بنابراین احتمال نشت کمتری از ریزحباب دارند که منجر به انحلال ریزحباب می گردد. در نتیجه ، گردش خون با میکرو حباب های دارای هسته گازی سنگین ماندگار تر است.
صرف نظر از ترکیب پوسته یا هسته گازی ، اندازه ریزحبابها نسبتاً یکنواخت است. قطر آنها در محدوده 1-4 میکرومتر قرار دارد. این یعنی آنها از گلبول های قرمز کوچکترند و به راحتی میتوانند در طریق جریان خون و همچنین ریزجریان جریان داشته باشند.
عوامل منحصر به فرد
- میکرو حباب های هگزافلوراید گوگرد ( SonoVue Bracco (شرکت) ). از آن عمدتا برای توصیف ضایعات کبدی استفاده می شود که با استفاده از سونوگرافی معمولی (حالت b) به درستی قابل شناسایی نیست و م تواند به مدت 3 تا 8 دقیقه در خون قابل مشاهده باشد و توسط ریه ها جذب می شود.
- هسته گاز اکتافلوئوروپروپان با پوسته آلبومین (OPTISON، یک ریز حباب تایید شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ساخته شده توسط GE بهداشت و درمان ).
- هوای درون پوسته لیپید / گالاکتوز (لووویست ، یک میکرو حباب تأیید شده توسط FDA و ساخته شده توسط شرینگ ).
- میکروسفرهای لیپیدی Perflexane (نام تجاری Imagent یا قبلا Imavist) یک تعلیق تزریقی است که توسط Alliance Pharmaceutical ساخته شده و دارای تأییدیه FDA است (در ژوئن 2002) برای بهبود تجسم محفظه بطن چپ قلب ، مشخص کردن مرزهای اندوکاردیال در بیماران مبتلا به زیر بهینه ساخته شده است. اکوکاردیوگرام علاوه بر استفاده از آن برای ارزیابی عملکرد قلب و پرفیوژن ، از آن به عنوان تقویت کننده تصاویر پروستات ، کبد ، کلیه و سایر اندام ها نیز استفاده می شود.
- میکروسفرهای لیپیدی Perflutren (با نام تجاری Definity ، Luminity) از octafluoropropane محصور شده در یک پوسته چربی خارجی تشکیل شده است.
ریزحباب های هدفمند
ریزحباب های هدفمند شده در حال توسعه پیشبالینی هستند. ویژگی های عمومی آنها مشابه ریزحبابهای بدون هدف هستند، اما به لیگاندهایی مجهزند که به گیرندههای خاصی روی سلولهای مورد نظر، مانند سلولهای ملتهب یا سرطانی، متصل میشوند.
ریزحبابهای در حال توسعه فعلی از یک پوسته تک لایه لیپید با هسته گاز پرفلوئوروکربن تشکیل شده اند. پوسته لیپید آنها نیز با یک لایه پلی اتیلن گلیکول (PEG) پوشانده شده است. PEG از تجمع ریزحبابها جلوگیری کرده و باعث کم شدن واکنشپذیری آنها میشود. PEG به طور موقت ریزحباب را از سیستم ایمنی بدن «پنهان» می کند و مانع جذب آنها توسط آن میشود و مدت زمانی که در جریان خون باقی میمانند، و بر اثر آن مدت زمانی که تصویربرداری ممکن است را، افزایش میدهد. علاوه بر لایه PEG، پوسته با استفاده از مولکولهایی تغییر داده میشود که امکان اتصال لیگاندهایی که به گیرندههای خاصی میچسبند را فراهم میکنند. این لیگاندها با استفاده از اتصال carbodiimide ، مالیمید ، یا بیوتین-استرپتاودین به ریزجباب ها متصل میشوند. بیوتین-استرپتاویدین محبوب ترین استراتژی اتصال است زیرا میلِ اتصال بیوتین به استرپتاویدین بسیار بالا است و به راحتی می توان لیگاند ها را با بیوتین برچسب زد. در حال حاضر این لیگاند ها آنتی بادی های مونوکلونال تولید شده از کشت سلول های حیوانی هستند که به طور خاص به گیرنده ها و مولکول های روی سطح سلول هدف متصل می شوند. از آنجایی که این آنتی بادی ها انسانی نیستند ، در صورت استفاده در درمان انسانی ، پاسخ ایمنی ایجاد می کنند. انسانی سازی آنتی بادی ها فرآیندی پرهزینه و زمان بر است ، بنابراین یافتن منبعی جایگزین برای لیگاند ، مانند ساختن پپتیدهای هدفمندی که همان عملکرد را بدون مشکلات ایمنی داشته باشند ، ایده آل است.
انواع
سونوگرافی کنتراست افزوده بر دو نوع بدون هدف (که در حال حاضر استفاده بالینی دارد) و هدفمند (تحت توسعه پیشبالینی) است. این دو روش اندکی با یکدیگر تفاوت دارند.
CEUS بدون هدف
ریزحباب های بدون هدف، مانند SonoVue ، Optison یا Levovist که در بالا ذکر شد ، در یک بولوس کوچک به صورت وریدی در سیستم گردش خون تزریق می شوند و برای مدت زمان مشخصی در این سیستم گردش باقی می مانند. در این حین، امواج فراصوت به منطقه مورد نظر هدایت می شوند. هنگامی که ریزحباب های در جریان خون از مقابل پنجره تصویربرداری عبور می کنند، هسته های گازی قابل تراکم ریزحباب ها در پاسخ به میدان انرژی صوتی فرکانس بالا نوسان می کند.( مانند آن چیزی که در مقاله سونوگرافی توصیف شده است.) ریزحباب ها پژواک منحصر به فردی را انعکاس می دهند که به دلیل عدم تطابق اندازهی بسیار زیاد اکوژنسیتیهی بین ریزحباب و بافت در تضاد کامل با بافت اطراف قرار می گیرد. سیستم سونوگرافی اکوژنیسیتهی قوی را به تصویری با کنتراست بالا از منطقه مورد نظر تبدیل می کند. به این ترتیب ،پژواک خروجی جریان خون افزایش می یابد ، بنابراین به پزشک بالینی اجازه می دهد خون را از بافت های اطراف تشخیص دهد.
CEUS هدفمند(نشانشده)
سونوگرافی هدفمند(نشانشده) کنتراست افزوده با اختلاف اندکی به روشی مشابه عمل میکند. ریزحبابها به صورت ثابت در یک بولوس کوچک به هدف اتصال به لیگاندهایی که به مولکولهای خاصی که بیانگر منطقهی مورد توجه ما جهت عکسبرداری هستند، تزریق میشوند. به صورت نظری، ریزحبابها باید از طریق سیستم گردش خون حرکت کنند ، در نهایت اهداف مربوطه خود را پیدا کنند و به اختصاصاٌ فقط به آنان به متصل گردند.در نهایت میتوان امواج اولتراسوند را به منطقه مورد نظر تاباند. اگر تعداد کافی ریزحباب در منطقه متصل شده باشند، هسته های گاز قابل تراکم آنها در پاسخ به میدان انرژی صوتی با فرکانس بالا، نوسان می کنند به همانگونه که در مقاله سونوگرافی شرح داده شده است. ریزحباب های هدفمند نیز یک پژواک منحصر به فرد انعکاس می دهند که به دلیل عدم تطابق زیاد اندازهی اکوژنسیتیهی ریزحباب ها و بافت، در تضاد کامل با بافت اطراف قرار میگیرند. سیستم سونوگرافی ، اکوژنیسیته قوی را به یک تصویر کنتراست افزوده از منطقه مورد نظر تبدیل می کند و محل ریز حباب های متصل شده را نشان می دهد. تشخیصدادن ریزحبابهای متصل میتواند نشانگر این باشد که در منطقهی مورد توجه مارکر مولکولی خاصی وجود دارد، که در نتیجه میتواند بیانگر بیماری یا نقص خاص، یا تجمع مولکولی خاصی در منقطهی مورد توجه برای عکسبرداری باشد .
موارد استفاده
سونوگرافی غیر هدفمند کنتراست افزوده در حال حاضر در اکوکاردیوگرافی و رادیولوژی استفاده میگردد. سونوگرافی هدفمند تقویت شده با کنتراست برای انواع کاربردهای پزشکی در حال توسعه است.
CEUS بدون هدف
در حال حاضر در اکوکاردیوگرافی از میکرو حباب های غیر هدفمند مانند Optison و Levovist استفاده می شود. علاوه بر این ، از سونوگرافی با کنتراست سونوویو(SonoVue) در رادیولوژی برای آسیب شناسی استفاده می شود.
- ترسیم لبه اعضای بدن : حباب های کوچک می توانند کنتراست موجود در سطح تماس بین بافت و خون را افزایش دهند. تصویر واضح تری از این سطح تماس، تصویر بهتری از ساختار اندام به پزشک را ارائه می دهد. ساختار بافت در اکوکاردیوگرام ها بسیار مهم است ، جایی که نازک شدن ، ضخیم شدن یا بی نظمی در دیواره قلب نشان دهنده یک بیماری قلبی جدی است که نیاز به نظارت یا درمان دارد.
- حجم خون و پرفیوژن : سونوگرافی تقویت شده با کنتراست نوید (1) ارزیابی درجه پرفیوژن خون در اندام یا ناحیه مورد نظر و (2) ارزیابی حجم خون در اندام یا منطقه مورد نظر را می دهد. هنگامی که همراه با سونوگرافی داپلر استفاده می شود، ریزحباب ها می توانند میزان جریان قلب را برای تشخیص مشکلات دریچه اندازه گیری کنند. و شدت نسبی پژواک ریزحباب ها همچنین می تواند یک تخمین کمی از حجم خون را ارائه دهد.
- آسیب شناسی : سونوگرافی کنتراست افزوده در تمیزدادن آسیب های کانونی کبد خوش خیم و بدخیم نقش دارد. این تمایز متکی بر مشاهده یا پردازش از الگوی عروقی پویا در یک آسیب با توجه به پارانشیم بافت اطراف آن است.
CEUS هدفمند
-
التهاب : عوامل کنتراست ممکن است برای اتصال به پروتئین های خاصی طراحی شوند که در بیماری های التهابی مانند بیماری کرون ، تصلب شرایین و حتی حملات قلبی بروز میکند . سلولهای مورد توجه در چنین مواردی سلولهای اندوتلیال رگهای خونی و لکوسیت ها هستند :
- رگهای خونی ملتهب به طور خاص گیرنده های خاصی را خارج می کنند، که به عنوان مولکول های چسبندگی سلول مانند VCAM-1 ، ICAM-1 ، E-سلکتین عمل می کنند . اگر ریزحبابها با لیگاندهایی که این مولکولها را متصل می کنند مورد هدف قرار بگیرند، می توان از آنها در اکوکاردیوگرافی کنتراستی برای تشخیص شروع التهاب استفاده کرد. تشخیص به موقع امکان طراحی روشهای درمانی بهتر را فراهم می کند. با این که تلاشهایی صورت گرفته است که ریز حباب ها با آنتی بادی های مونوکلونال که پی-سلکتین ، ICAM-1 وVCAM-1 را متصل میکنند تجهیز شوند، اما چسبندگی به مولکولهای نشانشده در طی این آزمایشها ضعیف بود و بخش بزرگی از ریز حباب هایی که به هدف متصل می شدند، به ویژه در تنش های برشی زیاد از نظر فیزیولوژیکی، به سرعت جدا میشدند.
- لکوسیت (گلبول سفید خون) به دلیل سیستم بازداری سلول دو لیگاند سلکتین - اینتگرین دارای بازده چسبندگی بالایی است. در این حالت یک جفت لیگاند:گیرنده ( PSGL-1:سلکتین) سرعت اتصال سریعی برای کاهش گلبول سفید حون دارد که این خصوصیت به جفت دوم (ابرخانواده اینتگرین: ایمونوگلوبولین) که سرعت اتصال و جدا شدن کندی برای بازداری لکوسیت دارد، امکان چسبندگی حنبشی قویتری را میدهد.. کوششهایی در جهت اتصال عوامل کنتراست با تکنیکهایی مانند هدفگیری دو لیگاند گیرندههای مجزا به میکروسفرهای پلیمری و بیومیکیمی از سیستم بازداری سلول سلکتین-اینتگرین لکوسیت، به چنین لیگاندهایی شده است که افزایش بازده چسبندگی را نشان میدهد. اما هنوز این چسبندگی به اندازه کافی که اجازه استفاده بالینی از سونوگرافی کنتراستافزورده را برای التهاب دهد، کارآمد نیست.
- ترومبوز و ترومبولیز : پلاکت های فعال شده اجزای اصلی لخته های خون (ترومبی) هستند. ریزحباب ها را می توان به یک قطعه متغیر تک زنجیره ای نوترکیب اختصاصی برای گلیکوپروتئین فعال IIb / IIIa (GPIIb / IIIa) ، که فراوانترین گیرنده سطح پلاکت است ، متصل کرد. با وجود تنش برشی زیاد در ناحیه ترومبوز ، ریزحبابهای هدف قرار گرفته GPIIb / IIIa بطور خاص به پلاکتهای فعال شده متصل می شوند و امکان تصویربرداری مولکولی به صورت real-time از ترومبوز را فراهم می کنند، مانند انفارکتوس میوکارد و همچنین نظارت بر موفقیت یا عدم موفقیت در ترومبولیز دارویی.
- سرطان : سلولهای سرطانی همچنین مجموعه خاصی از گیرنده ها، عمدتا گیرنده هایی كه آنژیوژنز یا رشد رگهای خونی جدید را تشویق می كنند، شامل می شود. اگر ریزحباب ها با لیگاندهایی که گیرنده هایی مانند VEGF را متصل می کنند هدف قرار بگیرند، می توانند به طور غیر تهاجمی و به طور خاص مناطق سرطان را شناسایی کنند.
- تحویل ژن : Vector DNA را می توان با ریزحباب ها ترکیب کرد. ریزحباب ها را می توان با لیگاندهایی که به گیرندههای بیان شده توسط نوع سلول مورد نظر متصل می شوند ، هدف قرار داد. هنگامی که ریز حباب های هدفمند با بار DNA خود در سطح سلول جمع می شود ، می توان از سونوگرافی برای ترکیدن این ریزحباب استفاده کرد. نیروی مرتبط با ترکیدن ممکن است به طور موقت در بافتهای اطراف نفوذ کرده و اجازه دهد DNA با سهولت بیشتری وارد سلول ها شود.
- تحویل دارو : داروها را می توان در پوسته لیپیدی ریزحباب قرار داد. اندازه بزرگ ریزحباب در مقایسه با سایر وسایل حمل و نقل دارو مانند لیپوزوم ها ممکن است اجازه دهد مقدار بیشتری دارو در هر وسیله نقلیه تحویل داده شود. با هدف قرار دادن ریزحباب مملو از دارو با لیگاندهایی که به یک نوع سلول خاص متصل می شوند ، ریزحباب ها نه تنها دارو را به طور خاص تحویل می دهد، بلکه می تواند تأیید کند که در صورت تصویربرداری از منطقه با استفاده از سونوگرافی ، دارو تحویل داد شده است.
مزایا
علاوه بر نقاط قوت ذکر شده در مقاله سونوگرافی پزشکی،سونوگرافی کنتراستافزوده مزایای زیر را اضافه می کند:
- بدن 73٪ آب است و بنابراین از نظر آکوستیکی همگن است. خون و بافتهای اطراف دارای اکوژنیسیته مشابه هستند ، بنابراین تشخیص درجه جریان خون ، پرفیوژن یا رابط بین بافت و خون با استفاده از سونوگرافی سنتی نیز دشوار است.
- سونوگرافی امکان ارزیابی لحظهای جریان خون را فراهم می کند.
- از بین بردن ریزحباب ها توسط سونوگرافی در صفحه تصویر، امکان تعیین کمیت مطلق پرفیوژن بافت را فراهم می کند.
- تصویربرداری مولکولی فراصوت نسبت به روش های تصویربرداری مولکولی مانند تصویربرداری رادیونوکلئید ایمنتر است ، زیرا شامل تشعشعات نمی شود.
- روشهای تصویربرداری مولکولی دیگر ، مانند MRI ، PET و SPECT بسیار پرهزینه هستند. از طرف دیگر سونوگرافی بسیار مقرون به صرفه است و به طور گسترده در دسترس است.
- از آنجا که ریزحباب ها می توانند چنین سیگنال های قوی تولید کنند ، دوز داخل وریدی کمتری مورد نیاز است ، میکروگرم ریز حباب در مقایسه با میلی گرم برای سایر روش های تصویربرداری مولکولی مانند <u>عوامل حاجب MRI</u> مورد نیاز است.
- استراتژی های هدف گیری برای ریزحباب ها گسترده و ماژولار هستند. هدف قرار دادن یک منطقه جدید فقط به هم پیوند یک لیگاند جدید منجر می شود.
- با استفاده از یک سیستم تصویربرداری سونوگرافی بالینی در حالت دوبعدی و حالت سه بعدی می توان با استفاده از نیروی تابش صوتی هدف گذاری فعال را افزایش داد (افزایش چسبندگی ریزحبابها).
معایب
علاوه بر نقاط ضعف ذکر شده در صفحهی سونوگرافی پزشکی، سونوگرافی کنتراست افزوده از معایب زیر رنج می برد:
- میکرو حباب ها برای مدت طولانیای در گردش خون دوام نمیآورند. زمان اقامت آنها در گردش خون کم است زیرا یا توسط سلول های سیستم ایمنی بدن جذب می شوند و یا حتی اگر با PEG پوشانده شده باشند توسط کبد یا طحال جذب میشوند.
- گرمای تولید شده توسط سونوگرافی با افزایش فرکانس افزایش میابد، بنابراین فرکانس امواج فراصوت باید به دقت کنترل شود.
- میکرو حباب ها در فرکانس های فراصوتی کم و در شاخص های مکانیکی بالا (MI) می ترکند ، که اندازه گیری فشار صوتی منفی سیستم تصویربرداری اولتراسوند است. افزایش MI کیفیت تصویر را افزایش می دهد ، اما مبادلاتی با تخریب میکروحباب وجود دارد. تخریب ریز حباب می تواند باعث پارگی ریز عروق محلی و همولیز شود .
- لیگاندهای هدف قرار می توانند ایمنی زا باشند ، زیرا لیگاندهای هدفگیری فعلی مورد استفاده در آزمایشات بالینی از نظریهی فرهنگ حیوانات گرفته شده اند.
- راندمان کم چسبندگی میکرو حباب نشانشده، بدان معنی است که بخش کوچکی از حباب های تزریقی به منطقه مورد نظر متصل می شوند. این یکی از اصلی ترین دلایلی است که سونوگرافی کنتراست افزودهی نشانشده در مراحل پیشرفت بالینی باقی می ماند.