چشم‌بین، دستگاه معاینه چشم یا افتالموسکوپ (به انگلیسی: Ophthalmoscope) ابزاری است که برای معاینه چشم بکار می‌رود. برای ارزیابی سلامت شبکیه و زجاجیه چشم، افتالموسکوپ ابزاری بسیار مهم به‌شمار می‌آید.
در معاینه ته چشم با چشم‌بین، تورم دیسک اپتیک نقطه کور یا papilledema به ویژه در بیماران مبتلا به سردرد، علامتی کلیدی به‌شمار می‌آید. این علامت می‌تواند نشانگر افزایش در فشار درون جمجمه (ICP) به دلیل عواملی چون ازدیاد غیرعادی مایع درون مغزی، افزایش خوش‌خیم فشار درون جمجمه، یا تومور مغز باشد. معاینات منظم چشم به وسیلهٔ افتالموسکوپ در بیماران مبتلا به دیابت (هر ۶ ماه تا ۱ سال) برای تشخیص زودهنگام شبکیه‌رنجوری دیابتی اهمیت خاصی دارد.
در فشار خون بالای شریانی، تغییرات شبکیه چشم در اثر فشار خون بالا می‌تواند نشانگر تغییرات مشابه در عروق مغزی بوده و در پیش‌بینی حوادث عروق مغزی (سکته مغزی) بکار آید.
تاریخچه
اختراع دستگاه معاینه چشم، توسط علی بن عیسی کحال که مشاهده و معاینه شبکیه چشم را امکان‌پذیر ساخت، انقلابی در چشم پزشکی اروپا به وجود آورد. اگر چه افتالموسکوپ در ابتدا در سال ۱۸۴۷ توسط چارلز ببیج اختراع شد، اهمیت آن تا سال ۱۸۵۱، هنگامی که توسط هرمان فون هلمهولتز دوباره و به‌طور مستقل اختراع گردید، نا شناخته باقی ماند. در سال ۱۹۱۵، جاش ذیل و جان پالومبو اولین چشم‌بین قابل حمل در دست با قابلیت نوردهی مستقیم را اختراع کردند. این ابزار، پیشگام افتالموسکوپ‌هایی محسوب می‌شود که هم‌اکنون توسط پزشکان در سراسر جهان استفاده می‌گردند. شرکت Welch Allyn بر پایه این اختراع بنیان نهاده شد.
انواع
دو نوع عمده چشم‌بین وجود دارد:
- چشم‌بین مستقیم
- این ابزار به اندازه یک چراغ قوه کوچک است که با عدسی‌های تعبیه شده در آن تا حدود ۱۵ برابر توان بزرگنمایی دارد. این نوع افتالموسکوپ اغلب در طی یک معاینه فیزیکی معمول استفاده می‌شود.
چشم‌بین غیرمستقیم
- این ابزار از دو بخش تشکیل شده‌است. بخش نخست یک منبع نور متصل به یک پیشانی بند است. بخش دیگر یک عدسی دستی کوچک می‌باشد که در چشم‌بینی غیرمستقیم مورد نیاز است . افتالموسکوپ غیرمستقیم نمایش وسیع‌تری از داخل چشم را امکان‌پذیر می‌کند و بیشتر برای مشاهده محیطی شبکیه استفاده می‌شود.
| چشم بین غیر مستقیم | چشم بین مستقیم | ویژگی ها |
|---|---|---|
| نیازمند | بدون نیاز | کندانسور |
| در فاصله ای به طول بازو | تا حد ممکن نزدیک به چشم بیمار | فاصله معاینه |
| تصویر حقیقی، وارونه | تصویرمجازی، مستقیم | تصویر |
| روشن،مناسب برای پوشش های مبهم | نه چندان روشن،نامناسب در پوشش های مبهم | روشن سازی |
| حدود 8 disc diameters | حدود 2-8 disc diameters | میدان فوکوس |
| دارد | ندارد | تصویرسازی سه بعدی |
| تا حدود اوراسراتا ، شبکیه | تقریبا تا پشت بخش پشتی چشم | دید فوندوس قابل دسترس |
| ممکن | سخت تا غیر ممکن | معاینه ی پوشش های مبهم |
Wikipedia contributors, "Ophthalmoscope," Wikipedia, [۱](accessed December 19, 2009
[کتاب]نگرشی بر تأثیر طب اسلامی در اروپا/سید علیرضا گلشنی، زینب رنجبران. وضعیت نشر،: تهران: چوگان، ۱۳۹۲.