محرک (دارو)

مُحَرّک‌ها یا انگیزنده‌ها (به انگلیسی:Stimulants) به صورت عموم به ترکیبات شیمیایی سایکو اکتیو گفته می‌شود که باعث تحریک دستگاه عصبی مرکزی می‌شوند. بسیاری از محرک‌ها دستگاه اعصاب محیطی را نیز تحریک می‌کنند.

از اثرات اصلی محرک‌ها می‌توان به افزایش هشیاری، تمرکز، سرعت تفکر، اعتماد به نفس، سرخوشی و افزایش یا کاهش اشتها اشاره کرد.

سازوکار

محرک‌ها دامنه گسترده‌ای از داروها را شامل می‌شود به همین دلیل سازوکار داروهای این دسته با یکدیگر متفاوت و گوناگون‌ هستند.

بسیاری از محرک‌ها مهارگر بازجذب کاتکول‌آمین‌ها هستند(بوپروپیون، متیل فنیدیت، شیشه و کوکائین) برخی دیگر آگونیست گیرنده‌های آدرنژیک(افدرین) و شمار کمی از آن‌ها نیز به صورت غیرمستقیم بر مسیر سمپاتیک تأثیر می‌گذارند(کافئین و نیکوتین)، برخی از محرک‌ها باعث آزادسازی مخازن کاتکول‌آمینی بداخل سیناپس می‌شوند(شیشه و آمفتامین) و از این طریق اثر تحریکی خود را بروز می‌دهند. هر چند بسیاری از داروهای محرک چندین سازوکار را با هم دارا هستند.

این داروها از طریق افزایش فعالیت گیرنده‌های تحریکی و کاهش فعالیت گیرنده‌های مهاری سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) می‌باشند. تحریکات عصبی با فعال شدن دستگاه اعصاب سمپاتیک انجام می‌شود. مواد درون‌زاد محرک در مغز کاتکولآمین‌ها هستند که شامل ۳ میانجی عصبی(نوروترانسمیتر)به نام‌های اپی نفرین (آدرنالین)، نور اپی نفرین (نورآدرنالین) و دوپامین هستند.

انواع محرک

از نظر منشأ:

1. محرک‌های طبیعی استخراج شده از گیاهان:نیکوتین، کافئین و کوکائین.
2. محرک‌های شیمیایی:این مواد در آزمایشگاه یا صنعت سنتز می‌شوند که خود این‌ها به دسته مخدری مانند مت آمفتامین (شیشه)، اکستازی و(MDMA)و… و دسته دارویی مانند متیل فنیدیت (ریتالین)، دگزآمفتامین (دکسترو آمفتامین)، مدافینیل، افدرین تقسیم می‌شوند.

کاربرد درمانی

برخی از محرک‌ها دارای خاصیت درمانی شناخته‌شده هستند که برای درمان یا کنترل بیماری‌های گوناگونی چون اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی، چاقی مفرط و نارکولپسی به‌کارگرفته می‌شوند.

جستار‌های وابسته

• دارو
• سایکو اکتیو‌ها
• اعتیاد

• Wikipedia Contributers, "Simulant" , http://en.wikipedia.org/wiki/Stimulant، ۹ Mehr ۱۳۸۵

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ محرک (دارو) موجود است.