سرمازدگی

هیپوترمی/سرمازدگی
در خلال عقب‌نشینی ناپلئون بناپارت از روسیه در زمستان ۱۸۱۲، بسیاری از نیروهای نظامی در اثر سرمازدگی جان خود را از دست دادند.
تخصص	مراقبت‌های ویژه پزشکی
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰	T68
آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام	991.6
دادگان بیماری‌ها	6542
مدلاین پلاس	000038
ئی‌مدیسین	med/۱۱۴۴
پیشنت پلاس	هیپوترمی/سرمازدگی
سمپ	D007035

هیپوترمی یا سرمازدگی (به انگلیسی: hypothermia) یک بیماری عمومی است که به دنبال کاهش دمای بدن باعث آسیب به همهٔ اندام‌ها و اختلال کارکرد آن‌ها می‌شود. متابولیسم گلوکز کاهش یافته و در نتیجه اسیدوز متابولیک رخ می‌دهد. این وضعیت در صورت پیشرفت و عدم درمان می‌تواند باعث مرگ موجود زنده شود. درمان در این حالت شامل گرم کردن و مراقبت دقیق از فرد آسیب دیده می‌باشد. اگر دمای مرکزی بدن به زیر ۲۵ درجه سلسیوس برسد مرگ (به احتمال قوی) بدون بازگشت اتفاق می‌افتد.

جسد فردی که جان خود را بر اثر هیپوترمی در کوه اورست از دست داده‌است

علائم هیپوترمی

1. تغییر وضعیت روانی؛ نخستین نشانهٔ ایجاد هیپوترمی است. نمونه‌های آن نداشتن آگاهی از زمان و مکان، کرختی، بی‌تفاوتی و پرخاشگری غیرعادی می‌باشد.
2. لرز؛ نخستین و مهمترین واکنش بدن در برابر پایین آمدن دما لرز است.
3. شکم خنک؛ اگر دمای شکم فرد سرمازده خنک‌تر از پشت دست فرد ارزیابی کننده باشد هیپوترمی اتفاق افتاده‌است.
4. پایین بودن دمای مرکزی بدن (روش غیر تهاجمی ارزیابی دمای مرکزی بدن، از طریق سنجش دمای رکتال است که البته به طور حدودی نمایانگر دمای مرکزی بدن است)

تفاوت هیپوترمی خفیف و سرمازدگی

هیپوترمی خفیف در فصل رویش و در دماهای بالای صفر اتفاق می‌افتد، در صورتی که سرمازدگی (هیپوترمی شدید) در فصل زمستان و در دماهای زیر صفر اتفاق می‌افتد. هیپوترمی خفیف در اکثر افراد مشکل جدی ایجاد نمی‌کند اما سرمازدگی در بسیاری از مواقع سبب مرگ یا آسیب به اندامها می‌شود.

چگونگی رخداد و درمان

رخداد

در دماهای بسیار پایین (منفی ۴۰ درجه و بیشتر) سرمازدگی بسیار سریع اتفاق می‌افتد و اگر فرد لباس مناسب نداشته باشد وقوع سرمازدگی سبب پارگی سلولها و کریستالی شدن مایع داخل سلولها شده و مرگ برگشت‌ناپذیر به همراه دارد. در محدوده منفی یک درجه تا منفی ۳۰ درجه، سرمازدگی مراحل آهسته‌تری داشته و ابتدا لرز رخ می‌دهد و مغز تلاش می‌کند اندامها را حفظ نماید اما در ادامه و برای حفظ اعضای داخلی، ناگزیر به قربانی کردن اندامهای خارجی می‌شود و با منقبض شدن عروق محیطی، گردش خون تا حد امکان در اعضای داخلی (قلب، کبد، کلیه و…) برقرار می‌شود. این وضعیت با بی‌حسی دست و پا و در صورت ادامه یافتن آن با نکروز بخشی از دست و پا و نتیجتاً از بین رفتن اندامهای خارجی همراه است که ممکن است به قطع عضو بینجامد.

درمان

در خصوص مصرف مشروب الکلی در سرمای شدید و برای جلوگیری از فرایند سرمازدگی، بین متخصصین بحث وجود دارد. بعضاً آن را به علت کمک به گرم شدن بدن و برقراری جریان خون مناسب در اندامها صحیح و درست دانسته و بعضاً به علت احتمال وقوع کلاپس گردش خون (بر اثر ضعف قلب در شرایط سرمای شدید) نادرست و خطرناک می‌دانند. فرد سرمازده باید زودتر به یک محل گرم انتقال یابد. اولین اقدام در مورد فرد هشیار، قرار دادن اندامها در آب گرم (و نه داغ) است. این فرایند درد زیادی دارد که بایستی با داروهای مسکن مهار شود. نوشیدنی گرم نیز برای فرد هشیار توصیه می‌شود. در خصوص فرد ناهشیار اگر علائم حیاتی نداشته باشد احیای قلبی ریوی طولانی مدت توصیه می‌شود و اگر سرمازدگی به صورت فلش فریز (یخ زدن ناگهانی) نباشد احتمال برگشت بیمار بالاست.

انواع سرما

• سرمای انتقالی یا جبهه‌ای

این نوع سرما گسترده وسیعی دارد و همراه با بادهای سرد و هوای ابری است و محلی نمی‌باشد و با کاهش دمای شدید همراه است و به دلیل وسعت زیاد، کنترل و مقابله با آن مشکل است.

• سرمای تشعشعی

این سرما محلی است و به واسطه از دست رفتن حرارت ذخیره شده در زمین بر اثر تشعشع به وجود می‌آید. این نوع سرما در هوایی کاملاً آرام، بدون باد و ابر و در ساعات نزدیک به طلوع آفتاب اتفاق می‌افتد و در صورتی که از روش مناسبی استفاده شود می‌توان با آن مقابله کرد.

عواملی که باعث حساس شدن گیاهان به سرما می‌شوند

• ضعف‌های تغذیه‌ای
• آفات و بیماری‌ها
• سن گیاه، گیاهان خیلی جوان و خیلی پیر به سرما حساس‌تر هستد.
• سرعت افت درجه حرارت
• مدت سرما
• میزان ابری و صاف بودن و رطوبت هوا
• میزان رطوبت بافتهای گیاهی و موارد ذخیره‌ای آن.
• محل باغ، نوع خاک، جهت شیب، پستی و بلندی زمین.

جستارهای وابسته

• "دخترک کبریت‌فروش", داستانی کوتاه از هانس کریستین اندرسن دربارهٔ دختر بچه‌ای که در اثر هیپوترمی جان خود را از دست داد.

• ماهنامه ترویجی سبزینه

پیوند به بیرون

• CDC - NIOSH ایمنی و سلامت محل کار: تنش سرما