| اختلال خلق ادواری | |
|---|---|
| تخصص |
روان‌پزشکی، روان‌شناسی بالینی 
|
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | F34.0 |
| آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام | 301.13 |
| مدلاین پلاس | 001550 |
| سمپ | D003527 |
متناوب‌خُلقی یا خُلق ادواری و سایکلوتایمیا (به انگلیسی: Cyclothymia) نیز نامیده شده به نوعی از اختلال دوقطبی مزمن اطلاق می‌شود که با نوسان میان اپیزودهایی از افسرده‌خویی dysthymia و نیمه‌شیدایی در دوره‌های طولانی‌مدت از زندگی بیمار تعریف می‌گردد. علت دقیق اختلال ادواری خویی نامشخص است، ولی مشاهده شده‌است که افسردگی، اختلال دوقطبی و سایکلوتایمیا معمولاً در خانواده ریشه دارد. پس امکان وجود عنصر ژنتیکی برای این اختلال وجود دارد. همچنین در یک تحقیق مشاهده شد که اگر یک نفر به این اختلال دچار شود، دوقلوی او ۲–۳ برابر بیشتر امکان دارد که به سایکلوتایمیا دچار شود.
یک نفر با اختلال ادواری خویی در حالت عادی چیزی را حس نمی‌کند، ولی به هنگام برخورد با موقعیت‌های احساس‌برانگیز به وضوح تغییرات شدیدی را تجربه می‌کند. برای تشخیص این اختلال، شخص باید حداقل دو سال این تغییر احساسات را در زندگی تجربه کرده باشد و در این حین بیش از دو ماه پیوسته بدون آثار این تغییرات نباشد. برای کودکان و نوجوانان، این زمان به یک سال تقلیل می‌یابد.
علی رغم رایج تر شدن تشخیص سایکلوتایمیا، تعداد کسانی که از این اختلال رنج می‌برند بیشتر از اختلال دوقطبی نیست. تشخیص سایکلوتایمیا با فرض عدم وجود یک اپیزود بزرگ افسردگی یا مانیک یا ترکیبی از آنهاست؛ بنابراین شخص باید برای تشخیص آن‌ها نیز اقدام نماید. وقتی این اپیزودها بعد از تشخیص اولیه سایکلوتایمیا رخ می‌دهند، ممکن است در شخص اختلال دو قطبی نوع اول یا دوم وجود داشته باشد. با اینکه تخمین‌ها متفاوت است، ۱۵ تا ۵۰ درصد از موارد سایکلوتایمیا بعدها به تشخیص اختلال دو قطبی نوع اول یا دوم منجر می‌شوند. سایکلوتایمیا مشابه اختلال دو قطبی نوع دوم است که خود را در قالب اپیزودهای هیپومانیک مشخص آشکار می‌کند. به علت اینکه هیپومانی بیشتر با فعالیت اجتماعی و خلاقیت ارتباط دارد، هر دوی این مسایل اغلب تشخیص داده نمی‌شوند. مانند بسیاری از اختلالات در طیف دو قطبی، این فاز افسردگی است که بیشتر مبتلایان را به سمت درمان می‌فرستد.
با اینکه تغییرات احساسی سایکلوتایمیا خیلی کمتر از اختلال دو قطبی است، علایم شناسی، تاریخچه خانوادگی و پاسخ درمانی سایکلوتایمیا با طیف دو قطبی همخوانی دارد. درصد مبتلایان این اختلال ۰٫۴–۱٪ گزارش شده‌است و در زنان و مردان هم تقریباً برابر است، با این تفاوت که زنان بیشتر در صدد درمان هستند. بر خلاف اختلال دو قطبی نوع اول، مبتلایان به سایکلوتایمیا بیشتر احتمال دارد که در زندگی مفید باشند و گاهی حتی از حد انتظار فراتر روند.
ریشه کلمه
سایکلوتایمیا از کلمه یونانی κῦκλος به معنای دایره و θυμός به معنای خشم گرفته شده‌است.
علایم
اختلال ادواری خویی به وسیله دوره‌های کوتاه افسردگی و هیپومانیک مشخص می‌شود که به درازای اختلالات شدیدتر دیگر (از جمله اختلال دوقطبی) نیستند. اپیزودهای افسردگی علایمی به این صورت دارند: اشکال در تصمیم‌گیری، مشکل در تمرکز، تضعیف حافظه، احساس گناه، خود کم بینی، ناامیدی و منفی بینی. علایم دیگری از قبیل آستانه خشم کم، مشکل در قضاوت، بی انگیزگی، کاهش اشتها و میل جنسی، احساس گیجی و بی خوابی نیز مشاهده شده‌است. اپیزودهای هیپومانیک معمولاً علایمی از قبیل شادی بیش از حد و غیرطبیعی، مثبت بینی مفرط، اعتماد به نفس کاذب، رفتار خشن، فعالیت فیزیکی شدید، افزایش میل جنسی، کم خوابی، تمرکز ضعیف و میل به ولخرجی و سایر کارهای ریسک پذیر را در بردارد.