| گنبد آهنین | |
|---|---|
| نوع | موشک زمین‌به‌هوای ضد راکت، گلوله توپ و خمپاره |
| خاستگاه |
 اسرائیل
|
| تاریخچه خدمت | |
| خدمت | ۲۰۱۱ تاکنون |
| استفاده شده توسط |
اسرائیل
|
| جنگ‌ها | عملیات ستون ابر |
| تاریخچه تولید | |
| طراح | سیستم‌های دفاعی رافائل |
| تاریخ طراحی | ۲۰۰۵ به بعد |
| سازنده | سیستم‌های دفاعی رافائل |
| قیمت واحد | ۵۰ هزار دلار برای هر موشک ۵۰ میلیون دلار برای هر آتشبار |
| تاریخ تولید | ۲۰۱۱ تاکنون |
| تعداد ساخته شده | ۱۰ آتشبار (برنامه تولید ۱۵ آتشبار) |
| ویژگی‌ها | |
| وزن | ۹۰ کیلوگرم |
| طول | ۳ متر |
| قطر | ۱۶۰ م‌م |
مکانیزم انفجار |
فیوز مجاورتی |
سکوی پرتاب |
سه یا چهار راکت‌انداز که هرکدام ۲۰ پرتابگر راکت دارند. |
گنبد آهنین (به عبری: כִּפַּת בַּרְזֶל)، یک سامانه دفاع هوایی کوتاه برد که قادر است تا راکت‌ها و گلوله‌های توپ را در فاصله ۴ تا ۷۰ کیلومتر هدف قرار دهد. این سیستم از راداری چندمنظوره و یک یا چند راکت‌انداز با ۲۰ لانچر شلیک موشک تامیر تشکیل می‌شود که قادر است محل اصابت راکت دشمن را پیش‌بینی کرده و به منظور صرفه‌جویی در هزینه راکت‌هایی را که محل برخورد آن‌ها در مناطق خالی از سکنه است، نادیده بگیرد. گنبد آهنین بخشی از مجموعهای از سامانه‌های دفاعی است که ختس و فلاخن داوود و غیره را نیز شامل می‌شود.
دلایل و تاریخچه طراحی
حزب‌الله از دهه ۱۹۹۰ میلادی با پرتاب راکت به سمت خاک اسرائیل، به چالشی امنیتی برای نیروهای دفاعی اسرائیل تبدیل شد؛ لذا ایده ساخت سامانه ضدموشکی کوتاه‌برد مستقل اسرائیلی مطرح شد اما مقامات آمریکایی آن را شدنی نمی‌دانستند.
در سال ۲۰۰۴، ژنرال دانیل گلد به ریاست واحد تحقیق و توسعه نیروهای دفاعی اسرائیل منصوب شد، احتمال ساخت این سامانه قوت گرفت.حزب‌الله لبنان در جنگ سال ۲۰۰۶ حدود ۴ هزار راکت توپخانه‌ای، که بیشتر آن‌ها از انواع کوتاه‌برد کاتیوشا بودند، را به سوی شمال اسرائیل شلیک کرد. این حملات جان ۴۴ شهروند غیرنظامی اسرائیل را گرفت و ۲۵۰ هزار نفر را وادار به ترک خانه و کاشانه خود کرد.
یک سال پس از جنگ ۳۳ روزه، امیر پرتس، وزیر جنگ وقت اسرائیل اعلام کرد کمپانی اسرائیلی رافائل که تولیدکننده تجهیزات نظامی است، برای مقابله با تهدیدهای آینده یک سپر دفاع موشکی جدید خواهد ساخت که جلوی حملات راکتی به خاک اسرائیل را بگیرد، تکمیل و گسترش این سپر دفاعی جدید، چند سال زمان برد و نهایتاً اوایل سال ۲۰۱۱ به خدمت گرفته شد.
پیش از آغاز طراحی گنبد آهنین مقامات دفاعی اسرائیل به تحقیق و آزمایش بر روی سیستم‌های دیگری برای مقابله با راکت‌های توپخانه‌ای و گلوله‌های توپ و خمپاره مشغول بودند. یکی از آن‌ها پروژه مشترک آمریکا و اسرائیل به نام سیستم لیزری نتیلوس بود که با اشعه لیزر راکت‌ها را در هوا منفجر می‌کرد. پروژه ساخت این سلاح لیزری که اهداف خود را با اشعه لیزر نابود می‌کرد، در سال ۲۰۰۵ در حالی که ۳۰۰ میلیون دلار هزینه برداشته بود، به دلیل اندازه بسیار بزرگ، هزینه بالا و عملکرد ضعیف، متوقف شد. در فوریه ۲۰۰۷ وزیر دفاع اسرائیل، امیر پرتس، انتخاب گنبد آهنین را به عنوان راه حل اسرائیلی برای مقابله با تهدیدات راکتی کوتاه‌برد اعلام کرد.
مشخصات و عملکرد
سیستم پدافندی گنبد آهنین برای مقابله با راکت‌های کوتاه‌برد و گلوله‌های توپ و خمپاره طراحی شده و همچنین از قابلیت رهگیری و انهدام هواپیماهای دشمن، که در ارتفاع حداکثر ۱۰ هزار متری از سطح زمین پرواز می‌کنند، برخوردار است و می‌تواند به عنوان یکی از لایه‌های دفاع هوایی ضد هواپیمای اسرائیل که از سیستم‌های موشکی بهینه شده پاتریوت در خط اول و هاوک در خط دوم تشکیل می‌شود، از آسمان این کشور حفاظت کند. در کنار این‌ها سیستم دفاع موشکی ختس (پیکان) وظیفه مقابله با موشکهای بالستیک میان‌برد (مانند موشکهای شهاب) را بر عهده دارد.
برد مؤثر سیستم گنبد آهنین در مسافت‌های ۴ تا ۷۰ کیلومتری است اما رافائل قصد دارد آن را تا ۲۵۰ کیلومتر افزایش دهد. به گفته سازندگان این سیستم موشکی، گنبد آهنین قابلیت فعالیت در شب و شرایط نامساعد آب‌وهوایی را هم دارد و می‌تواند به‌طور همزمان به چندین تهدید پاسخ دهد. این سیستم از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:
- رادار ردیابی و پیگیری: این سامانه راداری ساخت شرکت التا از شرکت‌های تابع صنایع هوافضای اسرائیل است. این رادار ELM-2084 نام دارد و قادر است راکت را پیدا کرده و مسیر حرکت آن را دنبال کند.
- سیستم مدیریت نبرد و کنترل سلاح: مرکز فرمان گنبد آهنین را یک شرکت نرم‌افزاری اسرائیلی به نام سامانه‌های ام‌پرست به سفارش رافائل ساخته‌است. این واحد بر اساس داده‌هایی که از رادار به آن می‌رسد مشخص می‌کند که آیا موشک در یک مرکز جمعیتی فرود خواهد آمد یا خیر. فقط در صورتی که اینچنین باشد موشکهای رهگیر به سوی هدف شلیک خواهند شد.
- واحد پرتاب موشک: این واحد از پرتابگرهایی تشکیل می‌شود که موشک تامیر را شلیک می‌کنند. موشک تامیر که در صنایع دفاعی رافائل ساخته می‌شود به حسگرهای الکترو-اپتیک مجهز است و چند باله برای افزایش مانور پذیری دارد.
هزینه
آمریکا از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ نزدیک به ۹۰۰ میلیون دلار برای تولید این سیستم به اسرائیل کمک مالی کرده‌است. مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب کمک ۶۸۰ میلیون دلاری در بودجه سال ۲۰۱۳ کشور خواستار شده که در ازای آن تکنولوژی این سیستم در اختیار آمریکا گذاشته شود و در صورت نیاز به تولید مشترک آن نیز اقدام شود. به همان شیوه‌ای که در مورد موشک ضد بالستیک ختس و موشک سطح‌به‌هوای در حال طراحی فلاخن داوود اقدام شده و تکنولوژی آن‌ها به ایالات متحده منتقل شده‌است.
پروژه گنبد آهنین در طول پنج سال نخست در مجموع حدود ۵۵ میلیون دلار هزینه داشته‌است. مقامات اسرائیل معتقدند در مجموع ۱۳ سکوی عملیاتی از این سیستم دفاع هوایی کشور را به‌طور رضایتبخشی تأمین می‌کنند.
هزینه برپا کردن هر سکوی عملیاتی گنبد آهنین، ۵۰ میلیون دلار است. تا کنون ۵ سکوی عملیاتی مستقر شده‌اند، اما مقامات اسرائیل در نظر دارند که تا پایان سال ۲۰۱۳ هشت سکوی دیگر را نیز اضافه کنند. هزینه ساخت هریک از موشکهای رهگیر تامیر حدوداً ۶۰ هزار دلار است. در حالی که هزینهٔ یک راکت قسام ۸۰۰ دلار است.
رئوون پداتزور تحلیلگر نظامی، خلبان سابق، و پروفسور علوم سیاسی در دانشگاه تل‌آویو، با مقایسهٔ هزینهٔ هر موشک رهگیر تامیر با هر موشک قسام، این سامانه را از لحاظ صرفهٔ اقتصادی مورد نقد قرار داده‌است و می‌گوید شلیک تعداد زیادی قسام می‌تواند از لحاظ اقتصادی اسرائیل را تهدید کند.
مقامات رسمی در پاسخ به این انتقاد معتقدند که این سیستم جلوی حملات راکتی بالقوه کشنده‌ای را می‌گیرد که می‌توانند کشور را به سوی جنگی سوق دهند که هر روز آن ۳۸۰ میلیون دلار هزینه دارد.
صادرات احتمالی
-
ناتو
- اورشلیم‌پست در سال ۲۰۱۰ گزارش داد که اسرائیل با برخی کشورهای اروپایی در مورد فروش این موشک برای حفاظت از پایگاه‌های ناتو در عراق و افغانستان وارد مذاکره شده‌است.
-
کره جنوبی
- کوان اوه-بونگ در سفر سال ۲۰۱۱ به اسرائیل نسبت به خرید این سیستم، به منظور مقابله با خطر موشکهای بالستیک، راکت‌ها و توپخانه کره شمالی، ابراز علاقه کرد.
-
ایالات متحده آمریکا
- در ۱۶ اوت ۲۰۱۱ کمپانی موشک‌سازی ریتیون اعلام کرد که با صنایع دفاعی رافائل برای بازاریابی این سیستم در آمریکا همکاری خواهد کرد. ریتیون معتقد است گنبد آهنین سلاح مناسبی برای پایگاه‌های واقع در محل نبرد آمریکا است و می‌تواند با سیستم‌های موجود دفاع هوایی هماهنگ شود.
- در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۱ اورشلیم‌پست گزارش داد که نیروی زمینی آمریکا نسبت به خرید این موشک برای پایگاه‌های خود در عراق و افغانستان ابراز علاقه کرده‌است.. ،
اکونومیک تایمز در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۲ گزارش داد که مقامات دفاعی هند در حال بررسی احتمال تجهیز ارتش هند به یک نسخه بومی از این سیستم هستند. چند ماه قبل از آن نیز دانشمندان سازمان تحقیق و توسعه دفاعی این کشور پیشنهاد کرده بوده‌اند که برنامه مشترکی با اسرائیل برای طراحی یک نسخه هندی از گنبد آهنین در نظر گرفته شود. به اعتقاد آن‌ها نیازهای دفاع موشکی کوتاه‌برد اسرائیل از برخی جهات با نیازهای هندی‌ها مشابهت دارد. یکی از تهدیداتی که هند از ناحیه پاکستان احساس می‌کند استفاده از موشکهای بالستیک صحنه نبرد نصر برای پرتاب بمب‌های اتمی است و شاید گنبد آهنین بتواند بازدارندگی مؤثری را از این ناحیه ایجاد کند.
برخی منابع فروش این سیستم به سنگاپور را تأیید کرده‌اند.
جستارهای وابسته
پانویس
پیوند به بیرون
-
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گنبد آهنین موجود است.
