تبارشاخه

تبارشاخه یا کلاد (از ریشه یونانی کلادوس به معنای شاخه) کلمه‌ای است که در سال ۱۹۵۷ توسط زیست‌شناس انگلیسی جولیان هاکسلی پیشنهاد گردید.

در تصویر بالا گروه آبی و قرمز نمایانگر زیست دسته یا تبارشاخه هستند ولی گروه سبز را نمی‌توان یک تبارشاخه در نظر گرفت زیرا گروه آبی را با وجود این که نواده‌ای از نیای مشترک گروه سبز است شامل نمی‌شود.

در دانش سامانه‌شناسی زیستی، تبارشاخه تک‌شاخه‌ای از درخت تبارزایی است که یک نیای مشترک و تمامی نوادگان او (شامل گونه‌های از میان رفته و گونه‌های زنده) را در بر می‌گیرد. بر خلاف طبقه‌بندی لینه‌ای که در آن از سطوح آرایه‌شناختی مختلفی همچون فرمانرو، دسته، رده و راسته استفاده می‌شود، طبقه‌بندی بر اساس تبارشاخه توان پیروی از چنین رویکردی را ندارد و نامگذاری آرایه‌شناسی لینه‌ای و شاخه‌بندی همواره با یکدیگر هماهنگ نیستند.
تبارشاخه را با رعایت این پیش شرط اساسی که تمامی گونه‌های منشعب شده از نیای مشترک را دربر گیرد می‌توان در هر سطحی مورد ارزیابی قرار داد. چنین گروهی را گروه فراگیر یا مونوفیلتیک گویند. کلادیست‌ها رده، رسته یا خانواده‌ای را که تنها برخی از گونه‌های منشعب شده از نیای مشترک را شامل می‌شوند گروه نافراگیر یا پارافیلتیک نامیده و نمی‌پذیرند. به عنوان مثال از دیدگاه آن‌ها نامگذاری گروهی بنام خزندگان و جدا کردن آن از پرندگان درست نیست زیرا در این صورت گروه خزندگان یک گروه پارافیلتیک خواهد بود. با توجه به این نکته که پرندگان از دایناسورها منشعب شده‌اند و با خزندگان نیای مشترکی دارند، نمی‌توان خزندگان را تبارشاخه ای جدا در نظر گرفت.
بر پایه همین نگرش، کلادیست‌ها نامگذاری گروهی بنام میمون‌ها و جدا ساختنش از کپی‌ها را درست نمی‌دانند. میمون یک تقسیم‌بندی پارافیلتیک است که شامل میمون‌های دنیای قدیم و میمون‌های دنیای جدید می‌شود. این تقسیم‌بندی کپی‌ها را که با میمون‌های دنیای قدیم نیای مشترک دارند، به کناری نهاده‌است که از دیدگاه کلادیست‌ها نا درست است. میمون‌های دنیای قدیم و کپی‌ها خود با میمون‌های دنیای جدید نیای مشترک دارند پس از دیدگاه کلادیست‌ها هنگامی می‌توانیم از واژه میمون به عنوان یک تبارشاخه بهره جوییم که بپذیریم انسان نیز یک میمون است و در غیر این صورت بهتر است این واژه را به یکباره کنار بگذاریم.

پانویس