| هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | Benign enlargement of the prostate (BEP, BPE), adenofibromyomatous hyperplasia, benign prostatic hypertrophy, benign prostatic obstruction |
 | |
| سمت راست نمایی از هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات و سمت چپ تصویری از پروستات طبیعی | |
| تخصص | پزشکی مجاری ادراری |
| نشانه‌ها | تکرر ادرار, مشکل در شروع ادرار, کاهش قطر ادرار, احتباس ادرار، بی‌اختیاری ادرار |
| عوارض | عفونت ادراری, سنگ مثانه, نارسایی کلیه |
| دورهٔ معمول آغاز | اغلب بالای ۴۰ سال |
| علت | نامشخص |
| عوامل خطر | سابقه خانوادگی, چاقی، دیابت نوع ۲, کم‌تحرکی, اختلال نعوظ |
| روش تشخیص | براساس شرح حال و معاینه‌بالینی و پس از رد سایر علل ایجاد‌کننده علائم |
| تشخیص افتراقی | نارسایی قلب، دیابت، سرطان پروستات |
| درمان | تغییر سبک زندگی، درمان دارویی، جراحی |
| دارو | آلفابلوکر از قبیل ترازوسین و ۵-آلفا ردوکتاز مثل فیناستراید |
| فراوانی | ۱۰۵ میلیون درگیری سالیانه (۲۰۱۵) |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| پیشنت پلاس | هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات |
هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا در اصطلاح پزشکی BPH (به انگلیسی: Benign prostatic hyperplasia) شایعترین علت انسداد ادراری است که در میان مردان رخ می‌دهد. این بیماری هایپرتروفی خوش‌خیم پروستات نیز نامیده می‌شود. واژه هایپرپلازی (بیش‌رویش)، افزایش تعداد سلول‌های اپیتلیال را که در آزمایش میکروسکوپی مشاهده می‌شود توصیف می‌کند، و چون در طی این بیماری بافت غددی و استرومای پروستات دچار هیپرپلازی و نه هیپرتروفی می‌گردد، لذا واژه هیپرتروفی خوش‌خیم پروستات یک اصطلاح غلط است و باید از عبارت هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات برای توصیف این بیماری استفاده نمود.
با رسیدن به سن ۷۰ سالگی، قریب به ۸۰٪ مردان درجاتی از BPH را خواهند داشت که ممکن است علایم ادراری آزاردهنده‌ای را ایجاد کند. وزن پروستات در فرد بالغ سالم حدود ۲۰–۲۵ گرم و اندازه آن ۴×۲×۳ سانتی‌متر است.
سبب‌شناسی
- آندروژن: تستوسترون و دی‌هیدروتستوسترون (شکل فعال) با کاهش آپوپتوز و افزایش پرولیفراسیون سلولی.
- استروژن: توسعه گیرنده آندروژن
- فاکتورهای رشد
- فاکتورهای ژنتیک و خانوادگی
علائم بیماری
علایم انسدادی معمولاً زودتر بروز می‌کند و شامل تکرر ادرار، احتباس ادرار، کاهش قطر و فشار جریان ادرار و قطره قطره شدن انتهای ادرار می‌باشد. در واقع این علائم ناشی از تورم پروستات می‌باشند. در معاینه تورم پروستات با TR قابل بررسی است. سونوگرافی به تشخیص کمک می‌نماید.
شیوع
هشت درصد مردان ۴۰–۳۱ سال، ۵۰ درصد مردان ۶۰–۵۱ سال، ۷۰ درصد مردان ۷۰–۶۱ سال و ۹۰ درصد مردان ۹۰–۸۱ سال دارای بزرگی خوش‌خیم پروستات هستند. میزان شیوع اختلالات جنسی در مردان مبتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات تقریباً دو برابر مردان عادی است.
سیر بیماری
در طی فاز اولیه BPH، بافت پروستات شروع به هایپرتروفی می‌کند. این عمل ممکن است بر میزراه فشار وارد کند، بنابراین در نتیجه انسداد مکانیکی اندازه لومن میزراه کاهش می‌یابد. به موازات افزایش فشار، بیماران ممکن است اشکال در شروع ادرار کردن یا کاهش یا ضعیف شدن جریان ادرار را تجربه کنند. برخی بیماران ممکن است حتی برای شروع ادرار روی مثانه فشار وارد کنند.
به موازات بدتر شدن علایم، مثانه تحریک می‌شود. تحریک مثانه فاز آخر BPH است. ماندن ادرار در مثانه ممکن است سب افزایش حساسیت این عضو شود. حتی باقی ماندن مقدار کمی ادرار در مثانه همراه با فشار وارده از طرف پروستات بزرگ شده ممکن است سبب پلی اوری شود. البته این علایم ممکن است نشان دهنده بیماری‌های دیگری مانند پروستاتیت، سرطان پروستات و عفونت دستگاه ادراری نیز باشند. آزمایش دیجیتال رکتال (DRE) و آزمون آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) برای رد بیماری‌های دیگر کمک‌کننده هستند.
درمان
درمان بستگی به شدت بیماری دارد. هدف اصلی درمان BPH بهبود یا تخفیف علایم است. هم چنین هدف درمان توقف پیشرفت بیماری و جلوگیری از عوارضی است که ممکن است در اثر درمان نشدن BPH ایجاد شوند. انتخاب نوع درمان به وسیله بیمار ارجحیت دارد؛ بنابراین بهترین درمان ممکن برای یک بیمار با علایم خفیف و بدون شکایت باید شامل پایش PSA و DRE هم چنین توصیه‌هایی برای پیگیری در صورت بروز علایم است. مشاوره با بیماران در مورد BPH برای آموزش آن‌ها در ارتباط با تغییرات شیوه زندگی مانند اجتناب از نوشیدنی‌های حاوی کافئین نزدیک به زمان خواب و مصرف دیورتیک‌ها در صبح به جای شب است.
درمان دارویی مرتبط با BPH اصولاً با کاربرد دو دسته مختلف دارویی تکمیل می‌شود: آنتاگونیست‌های آلفا-آدرنرژیک (پرازوسین، ترازوسین، دوکسازوسین، آلفازوسین و تامسولوسین) و مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز (۵-AR) (فیناستراید و دوتاستراید).
مهار گیرنده‌های آلفا-آدرنرژیک از اتصال نوراپی نفرین به گیرنده آلفا-آدرنرژیک جلوگیری کرده، بنابراین کاهش تون عضله صاف را در پروستات و میزراه تسهیل می‌کند.آنتاگونیست‌های آلفا-آدرنرژیک به واسطه شروع اثر سریع و ایمنی و اثربخشی اثبات شده‌شان عوامل خط اول در درمان BPH هستند. توجه به این نکته مهم است که این عوامل عضله صاف پروستات را شل می‌کنند اما اندازه پروستات را کاهش نمی‌دهند.
تستوسترون در بافت‌های محیطی مانند پروستات به وسیله ۵ آلفاردوکتاز(۵-AR) به دی هیدروتستوسترون (DHT) تبدیل می‌شود که نقش عمده‌ای در رشد طبیعی سلول‌های پروستات بازی می‌کند. DHT با بروز BPH، سرطان پروستات و آلوپسی آندروژنیک نیز همراه است. دو ایزوفرم ۵-AR به نام‌های نوع ۱ و نوع ۲ وجود دارد. هر دو ایزوفرم در بیماران مبتلا به BPH بیان می‌شوند؛ بنابراین با مهار هر دو نوع ایزوفرم نتایج قابل توجه تری در درمان BPH حاصل می‌شود.
از نظر درمانی، مهارکننده‌های ۵-AR با اثر تحریکی تستوسترون بر بزرگی پروستات تداخل می‌کنند بنابراین برای کاهش نمرات علایم و خطر احتباس حاد ادراری (AUR) و مداخله جراحی مؤثر هستند. البته برای دستیابی به نتایج سودمند نیاز به ماه‌ها درمان با داروهای این دسته وجود دارد تا حجم پروستات کاهش یابد. دو عامل موجود در این دسته فیناستراید و دوتاستراید هستند.
جراحی
در صورت عدم پاسخ بیمار به درمان دارویی از جراحی استفاده می‌شود. چنانچه وزن پروستات بزرگ شده به حداکثر ۴۵ گرم برسد، به درمان دارویی پاسخ نمی‌دهد و بنا بر نظر پزشک یکی از انواع درمان‌های جراحی استفاده می‌شود. شایعترین روش جراحی برداشتن پروستات به روش داخل مجرایی (TURP) است. از برداشتن پروستات به روش جراحی باز شکم وقتی پروستات خیلی بزرگ است (پروستات‌های بزرگتر از ۱۰۰ گرم) استفاده می‌شود. روش‌های کمتر تهاجمی مانند اندویوروسکوپی، کوتر لیزری (لیزر دیود) و روش‌های حرارتی یا … در حال توسعه هستند.
اگر چه در جراحی به روش داخل مجرایی ۷۰ تا ۸۰٪ غده برداشته می‌شود، اما جراح حین عمل، کپسول پروستات را برنمی‌دارد لذا برگشت مجدد بزرگی پروستات (البته نه در کوتاه مدت بلکه پس از گذشت ۵ تا ۶ سال) محتمل است. جراحی باز نیازمند بستری طولانی مدت حدود ۳ تا ۵ روز است. همچنین نیاز به شستشوی مرتب مثانه پس از جراحی در بیمارستان که اغلب با درد همراه است و می‌تواند نیاز به استفاده از خون تزریقی را نیز به همراه داشته باشد.
نگارخانه
جستارهای وابسته
پانویس
- ویکی‌پدیای انگلیسی en:Benign prostatic hyperplasia