مَدفوع که به پِهِن، پشگل، پیخال، تَپاله، تاپاله، غایط، گوه، گی، گِه، سُنده، سُندَلِه، عن، سرگین، فضله، ککه و پی‌پی (در اصطلاح کودکان) نیز معروف است، ماده‌ای است خمیری‌شکل و نیمه‌جامد که از مجاری گوارشیِ بدن جانوران و از راه مقعد خارج می‌شود.
کاربرد
با وجودی که مدفوع به‌عنوان بی‌استفاده‌ترین مواد از بدنِ موجودات شناخته می‌شود، اما این ماده به‌عنوان کود و سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از مدفوع گاو و گوسفند به‌عنوان کود حیوانی حتی در شهرها برای کاشتِ چمن پارک‌ها و کنار بزرگراه‌ها استفاده می‌شود.
در بعضی کشورها، از مدفوع انسانی نیز به‌عنوان کود در مزارع کشاورزی استفاده می‌شود. استفاده از مدفوع به‌عنوان سوخت نیز در برخی کشورها که مشکل تأمین سوخت دارند بسیار کاربردی است. از مدفوع گوسفند مستقیماً برای گرم کردن تنورهای نانوایی استفاده می‌شود. روستانشینان، ابتدا مدفوع گاو را به‌شکل قطعه‌های دایره شکلی به‌نام کَتَم درمی‌آورند و بعد از خشکاندنِ آنها در آفتاب، از آن برای گرم کردن اجاق‌های پخت‌وپز استفاده می‌کنند.
نام‌ها
به برخی از نام‌ها در بالا اشاره شده. اما بعضی از مدفوع حیوانات نامی مخصوص به خود گرفته. مانند عنبرنسارا که به مدفوع الاغ ماده گفته می‌شود و در برخی از باورهای طب سنتی دارای خاصیت است.
انواع مدفوع انسان
نمودار مدفوع بریستول، مدفوع انسان را ازنظر شکل به هفت دسته تقسیم می‌کند. در این نمودار، انواع ۱ و ۲ نشان از یبوست دارند. نوع‌های ۳ و ۴ شکل‌های ایده‌آل مدفوع هستند. انواع ۵ تا ۷ نیز اسهال ملایم تا شدید را نشان می‌دهند. در این مورد هر یک از کودهای متفاوت دارای دسته‌بندی متفاوت‌تری از نظر رقت و میزان آنتی باکتریال‌ها هستند.
پیخال‌خواری
برخی جانوران، مانند خوکچهٔ هندی، به دلیل ضعف دستگاه گوارش خود، مقداری از مواد موردنیاز بدن خودشان را دفع می‌کنند، و به همین خاطر به مدفوع‌خواری نیاز پیدا می‌کنند. خوکچهٔ هندی، بلافاصله پس از دفع مدفوع، آن را می‌خورَد. خوک و گاو نیز ازجمله جانوران مدفوع‌خوار هستند.
انسان موجودی پیخال‌خوار نیست، اما بنا به پاره‌ای دلایل، ازجمله گرایش جنسیِ مدفوع خواهی، پزشکی و فرهنگی، پیخال‌خواری در انسان دیده می‌شود.
پیخال‌خواری در برخی بیمارانِ مبتلا به روان‌پریشی یا روان‌گسیختگی و افسردگی دیده شده‌است.
جستارهای وابسته
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پیخال (مَدفوع) موجود است. |