لوسمی حاد مغز استخوان
لوسمی حاد میلوئیدی (Acute Myeloid Leukemia) یا به اختصار AML یکی از انواع سرطان خون است. این نوع لوکمی سلول‌های مغز استخوان یا میلوسیت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و روندی حاد دارد. در این بیماری مغز استخوان، میلو بلاست‌ها (نوعی گلبول سفید)، گلبول‌های قرمز یا پلاکت‌های غیرطبیعی می‌سازد.
لوسمی
سرطان خون یا لوسمی یا لوکمیا بیماری پیشرونده و بدخیم اعضای خون ساز بدن است. این بیماری در اثر تکثیر و تکامل ناقص گویچه‌های سفید خون و پیش سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می‌شود. لوسمی یکی از سرطان‌های شایع در میان کودکان است.
در لوسمی مغز استخوان به صورت غیر عادی، مقدار بسیار زیادی سلول خونی تولید می‌کند. این سلول‌ها با سلول‌های خون نرمال و عادی متفاوت هستند و درست عمل نمی‌کنند. در نتیجه، تولید سلول‌های سفید خون طبیعی را متوقف کرده و توانایی فرد را در مقابله با بیماری‌ها از بین می‌برند. سلول‌های لوکمی همچنین بر تولید سایر انواع سلول‌های خونی که توسط مغز استخوان ساخته می‌شود از جمله گویچه‌های قرمز خون که اکسیژن را به بافت‌های بدن می‌رسانند، و پلاکت‌های خونی که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند، اثر منفی می‌گذارند لذا در انواع لوسمی ضعف ایمنی، کم خونی و اختلال انعقادخون داریم.
بیماری‌زایی
کشیدن سیگار، سابقۀ درمان به روش شیمی‌درمانی و قرار داشتن در معرض تابش اشعه خطر ابتلا به سرطان خون AML بزرگسالان را بیش‌تر می‌کند. نشانه‌های احتمالی سرطان خون AML بزرگسالان عبارت‌اند از تب، احساس خستگی و به آسانی دچار خون‌ریزی یا خون‌مردگی شدن.
ویژگیهای سلولی AML
در لوسمی حاد، سلول‌های مغز استخوان بلوغ مناسبی ندارند. سلول‌های لوسمیک نابالغ اغلب بلاست نامیده می‌شوند که به تولید مثل و تجمع ادامه می‌دهند. در لوسمی میلوئیدی منشا سلول‌های سرطانی رده میلوسیت‌ها که گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها یا سایر گلبول‌های سفید بجز لنفوسیت‌ها مانند گرانولوسیت‌ها و مونوسیت‌ها را می‌سازند است.
آزمون‌های آزمایشگاهی برای تشخیص و طبقه‌بندی لوسمی
از آزمایش‌هایی شامل معاینۀ خون و مغز استخوان برای یافتن ابتلا و تشخیص نوع سرطان خون AML بزرگسالان استفاده می‌کنند.
شیمی سلولی : بعد از نمونه برداری سلول‌های به روی ورقه‌های میکروسکوپی شیشه‌ای به نام اسلاید قرار گرفته و در معرض رنگ‌های شیمیایی ( دای ) قرار داده می‌شوند تا این رنگ را جذب یا منعکس کنند . به عنوان مثال یک رنگ شیمیایی موجب می‌شود که گرانول‌های اکثر سلول‌های AML به صورت نقاط سیاهرنگی در زیر میکروسکوپ دیده شوند اما در سلول‌های ALL تغییر رنگی ایجاد نمی‌کند.
فلوسیتومتری : از این تکنیک برای بررسی سلول‌های مغز استخوان، گره‌های لنفاوی و نمونه‌های خون استفاده می‌شود . این روش برای تعیین نوع لوسمی بسیار دقیق است . یک نمونه سلولی که با آنتی بادی‌های خاصی نشاندار شده‌است از مقابل دسته نور لیزر عبور داده می‌شود هر آنتی بادی به نوع خاصی از سلول‌های لوسمیک متصل می‌شود . اگر در نمونه مورد نظر این سلول‌ها وجود داشته باشند لیزر سبب خواهد شد که از این سلول‌ها نوری منعکس شود که توسط یک کامپیوتر اندازه‌گیری و تجزیه می‌شود . گروه‌هایی از سلول‌ها توسط این روش می‌توانند جدا شده و شمارش شوند .
ایمونوسیتوشیمی : مانند روش فلوسیتومتری سلول‌هایی که از آسپیراسیون با بیوپسی مغز استخوان به دست می آیند توسط آنتی بادی‌هایی اختصاصی نشاندار می‌شوند، اما به جای لیزر و کامپیوتر برای تجزیه، نمونه‌های نشاندار شده دچار تغییر رنگ‌های خاصی خواهند شد که در زیر میکروسکوپ قابل دیدن است .
ژنتیک سلولی :
مطالعات ژنتیک مولکولی : مواد اختصاصی به نام‌های گرنده‌های آنتی ژنی بر روی سطح لنوسیت‌ها وجود دارند .
سلول‌های لنفوئید طبیعی تعداد زیادی از گیرنده‌های آنتی ژنی متفاوت را دارند که در پاسخ بدن به انواع بسیاری از عفونت‌ها کمک می‌کنند .
لوسمی لنفوستیک مانند ALL از یک سلول غیرطبیعی لنفوسیت شروع می‌شود بنابراین همه سلول‌ها در بیمار لوسمیک گیرنده آنتی ژنی مشابهی دارند .
مطالعات تصویری : اشعه ایکس، سی تی اسکن، اسکن گالیوم و استخوان، سونوگرافی و MRI
عوامل پیش آگهی‌کننده AML حاد
زیر گروه M3 یا M4 بهترین پیش آگهی را دارند . بعضی از تغییرات کروموزومی مانند ترانسلوکاسیون ( ۱۷و ۱۵) معکوس شدن (۱۶) و ترانسلوکاسیون (۲۱و۸) پیش آگهی بهتری دارند . تغییرات کروموزمی دیگر مانند ترانسلوکاسیون (۱۱و۹) و اضافه شدن (۸) و اختلالات کروموزمی ۵ یا ۷ پیش آگهی بدتری دارند . بیماران جوان تر از ۵۵ سال پیش آگهی بهتری دارند . شمارش گلبول سفید اولیه کمتر از ۱۰۰۰۰۰پیش آگهی بهتری دارند . شرایط پره لوسمیک اولیه یا لوسمی ثانویه که بعد از درمان سرطان دیگری ایجاد می‌شود پیش آگهی بدتری دارد .
درمان
انواع متفاوتی از درمان برای مبتلایان به سرطان خون AML بزرگسالان وجود دارد. درمان سرطان خون AML بزرگسالان معمولاً دو مرحله دارد.
از چهار نوع درمان متعارف استفاده می‌شود: شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، پیوند مغز استخوان و درمان با استفاده از داروهای دیگر
دو مرحلة درمان سرطان خون AML بزرگسالان عبارتند از:
درمان القایی برای فروکشی: این مرحله، اولین مرحلۀ درمان است. در این مرحله، هدف نابودی سلول‌های سرطانی در خون و مغز استخوان است. با انجام این مرحله، سرطان خون وارد وضعیت فروکشی می‌شود.
درمان پس از فروکشی: این مرحله دومین مرحلۀ درمان است. پس از اینکه سرطان وارد وضعیت فروکشی شد، این مرحله انجام می‌شود. هدف از درمان پس از فروکشی از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده‌ای است که با وجود اینکه فعال نیستند، اما بعید نیست در آینده رشد خود را از سر بگیرند و موجب عود سرطان شوند. به این مرحله، درمان استمرار فروکشی می‌گویند.
جستارهای وابسته
- لوکمی (سرطان خون) به زبان ساده؛ دکتر احمد محمودآبادی، انتشارات کردگاری، شابک: 7-15-2736-964-978
- مؤسسه تحقیقات ، درمان و آموزش سرطان