| صرع لوب گیجگاهی | |
|---|---|
| نگاره‌ای از لوب‌های مغز، که در آن لوب گیجگاهی به رنگ سبز آشکار شده‌است. | |
| تخصص | روان‌پزشکی، عصب‌شناسی |
| نشانه‌ها |
آشناپنداری (دژا-وو) ناآشناپنداری (ژامِی-وو) فراموشی (یادزُدودگی) توهمات حس‌آمیزی آئورا |
| گونه‌ها | تشنج‌های جزئی |
| علت | آسیب به سر، سکته مغزی، عفونت‌های مغزی، ضایعات ساختاری در مغز یا تومورهای مغزی. |
| درمان | دارو ضد تشنج |
| دارو |
فنی‌توئین کاربامازپین لاموتریژین لوتیراستام |
| فراوانی | اندک |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| پیشنت پلاس | صرع لوب گیجگاهی |
صرع لوب گیجگاهی یا صرع لوب تمپورال (به انگلیسی: Temporal lobe epilepsy (TLE)) یک اختلال مزمن دستگاه عصبی است که با تشنج‌های کانونی مکرر و غیرقابل تحریک مشخص می‌شود که از لوب گیجگاهی مغز منشأ گرفته و حدود یک یا دو دقیقه نیز طول می‌کشد. این نوع صرع شایع‌ترین شکل صرع با تشنج کانونی می‌باشد. تشنج کانونی در لوب گیجگاهی ممکن است به نواحی دیگر مغز نیز سرایت کند، در صورت این سرایت به تشنج کانونی دو طرفه تبدیل خواهد شد.
صرع لوب گیجگاهی معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می‌شود. این نوع صرع با بررسی پیشینه پزشکی، آزمایش خون و تصویربرداری مغزی و… تشخیص داده می‌شود. این بیماری می‌تواند دلایل مختلفی مانند آسیب به سر، سکته مغزی، عفونت‌های مغزی، ضایعات ساختاری در مغز یا تومورهای مغزی داشته‌باشد، یا می‌تواند دلایل ناشناخته دیگری نیز داشته‌باشد. نخستین خط درمان از طریق داروهای ضد تشنج است. جراحی مغز هم ممکن است یک گزینه محتمل برای درمان باشد، به‌ویژه زمانی که یک ناهنجاری قابل مشاهده در مغز وجود دارد. یکی دیگر از گزینه‌های درمانی، تحریک الکتریکی مغز از طریق یک دستگاه کاشته‌شده به نام محرک عصب واگ(VNS) است.
افراد مبتلا به صرع لوب گیجگاهی ممکن است تشنج‌های جزئی ساده‌ای داشته‌باشند که فقط لوب گیجگاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، یا تشنج‌های جزئی پیچیده‌ای که به نواحی دیگر مغز نیز سرایت می‌کند. در طول تشنج‌های جزئی ساده، برخی افراد هوشیار می‌مانند. بسته به نواحی تحت تأثیر مغز، افراد مبتلا به صرع لوب گیجگاهی ممکن است مشکلات قفسه سینه، حالت تَهَوُّع، احساسات غیرقابل توضیح (مانند شادی یا ترس شدید و نگرانی) یا از دست دادن هوشیاری داشته باشند (به عنوان نمونه، خیره شدن یا رفتارهای تکراری مانند پلک زدن، تکان خوردن، قدم زدن، ریزش عرق، نگاه پیوسته به آسمان و غیره). همچنین ممکن است تشنج‌ها در حالت خواب باشند یا در بیداری تغییراتی در هوشیاری را موجب شود، احساسات یا توهمات عجیب داشته باشند و چیزهایی را ببینند، بشنوند، حس کنند، بو کنند یا بچشند که واقعی نیستند. برخی از مردم آئورا(علائم هشدار دهنده حمله قریب‌الوقوع) را گزارش می‌کنند که معمولاً به عنوان احساسات شدید «دژا-وو» توصیف می‌شود. آئوراها معمولاً مشابه تشنج کانونی هستند، اما برخی افراد قبل از هر تشنج علائمی مانند آئورا می‌بینند که می‌تواند به عنوان یک هشدار پیش از تشنج باشد.
علائم و نشانه‌ها
هنگامی که تشنج در لوب گیجگاهی شروع می‌شود، اثرات آن به محل دقیق نقطه مبدأ، آن بستگی دارد. در سال ۱۹۸۱ میلادی، ILAE سه نوع تشنج را در صرع لوب گیجگاهی تشخیص داد. طبقه‌بندی مذکور بر اساس یافته‌های نوار مغزی بود.با این حال، از سال ۲۰۱۷ طبقه‌بندی کلی تشنج مورد تجدید نظر قرار گرفت. طبقه‌بندی جدیدتر از سه ویژگی کلیدی استفاده می‌کند: جایی که تشنج شروع می‌شود، سطح آگاهی در طول تشنج و سایر ویژگی‌ها.
تشنج‌های کانونی
تشنج‌های کانونی در لوب گیجگاهی نواحی کوچکی از لوب مانند آمیگدال و هیپوکامپ را درگیر می‌کنند.
طبقه‌بندی جدیدتر دو نوع تشنج با شروع کانونی را به‌عنوان آگاهی کانونی و اختلال آگاهی کانونی ارائه می‌کند.
آگاهی کانونی
آگاهی کانونی به این معنی است که سطح هوشیاری در طول تشنج تغییر نمی‌کند. در صرع لوب گیجگاهی، تشنج کانونی معمولاً فقط باعث ایجاد احساسات غیرطبیعی می‌شود.
این احساسات ممکن است شامل موارد زیر می‌باشد:
- احساساتی مانند آشناپنداری (دژا-وو)، و ناآشناپنداری (ژامِی-وو)
- فراموشی (یادزُدودگی) یک خاطره یا مجموعه‌ای از خاطرات
- احساس ناگهانی ترس و اضطراب بی‌دلیل
- حالت تهوع
- توهمات شنوایی، بینایی، بویایی، چشایی، یا لامسه.
- تحریف ویژوال مانند ماکروپسیا و میکروپسی
- تفکیک یا مسخ واقعیت
- حس‌آمیزی (تحریک یک حس تجربه شده در حس دوم) ممکن است رخ دهد.
- احساسات ناخوشایند یا سرخوشی، ترس، خشم و سایر احساسات نیز ممکن است رخ دهد. اغلب، بیمار نمی‌تواند احساسات را توصیف کند.
- توهمات بویایی اغلب برای بیماران فراتر از «خوشایند» یا «ناخوشایند» غیرقابل توصیف به نظر می‌رسند. گاه در برخی افراد در مورد بدبویی دهان، توهم بویایی پیش می‌آید. این توهم که معمولاً کوتاه‌مدت است و نشانه‌ای از صرع لوب گیجگاهی مغز است. البته بدبویی دهان در افراد دیگر (افراد سالم و غیر درگیر) نشانه‌ای از صرع لوب گیجگاهی نیست. و نباید نشانه‌های این بیماری به صورت انفرادی در افراد بررسی گردد.
تشنج‌های کانونی گاهی «آئورا» نامیده می‌شوند که به‌عنوان علامت هشدار دهنده تشنج بعدی می‌باشند. صرف نظر از این، آئورا در واقع خود یک تشنج است و چنین تشنج کانونی ممکن است به یک تشنج کانونی اختلال در هوشیاری تبدیل شود یا خیر. افرادی که فقط تشنج‌های کانونی آگاهانه را تجربه می‌کنند ممکن است تشخیص ندهند که چه کسی هستند و به دنبال مراقبت‌های پزشکی نباشند.
شخصیت
سندرم نشانگان گشویند مجموعه‌ای از پدیده‌های رفتاری است که در برخی از افراد مبتلا به صرع لوب گیجگاهی مشاهده می‌شود. این علائم توسط نورمن گشویند متخصص عصب‌شناسی آمریکایی، گردآوری و مستند شده‌است، علائم مذکور عبارتند از: هیپرگرافیا (اشتیاق و علاقه شدید به نوشتن و سخن گفتن غیر معمول)، بیش‌دین‌گرایی (علایق شدید مذهبی یا علاقه به تشکیل دین جدید)، بی‌جنس‌گرایی (کاهش علاقه یا در برخی موارد افزایش شدید میل جنسی در ادوار مختلف زندگی)، حاشیه‌پردازی (نتیجه یک الگوی فکری غیر خطی). در مورد جزئیات بی ربط و پیش پا افتاده صحبت می‌کند). تغییرات شخصیت به‌طور کلی بر اساس نیمکره متفاوت است.
تأثیرات افراد مبتلا به این نوع صرع در جوامع انسانی
صرع لوب گیجگاهی به عنوان یک توضیح و دلیل علمی برای تجارب وحیانی شخصیت‌های برجسته مذهبی مانند ابراهیم، عیسی، محمد، شناخته می‌شود.
در سال ۲۰۱۶ میلادی، یک آزمایش علمی موردی را هویدا ساخت که در آن یک بیمار مبتلا به صرع لوب گیجگاهی پس از تشنج لوب گیجگاهی، در حالی که تحت نظارت EEG(نوار مغزی) قرار می‌گرفت، رؤیایی از خدا و فرشتگان را تجربه کرد و دید، بیمار گزارش داد که خداوند او را به جهان فرستاده و برگزیده است تا «برای قوم اسرائیل رستگاری بیاورد!» و «جهانیان را به بهشت راهنمایی کند!» ارتباط ادعا شده بین این نوع صرع و دینداری الهام گرفته و مدعیان پیامبری [محمد، عیسی و...] از تحقیقات پروفسور مایکل پرسینگر و سایر محققان در زمینه نوروتئولوژی به دست آمده‌است.
مقایسه علائم و حالات صرع لوب گیجگاهی با رفتار پیامبر اسلام
- هیپرگرافیا؛ محمد پیامبر اسلام علاقه بسیاری به سخن گفتن تحت عنوان وحی و نوشتن آن توسط کاتبان وحی داشته‌است این رفتار محمد تشابه بسیاری با افراد نظیر خود مانند علی‌محمد باب دارد باب نیز مانند محمد ادعا می‌کرد می‌تواند «در یک روز دو هزار آیه بنویسد. چه کسی دیگر می‌تواند این کار را انجام دهد؟»، و «در عرض دو روز و دو شب، من اعلام می‌کنم که می‌توانم آیاتی از این قبیل را نازل کنم. عددی که به اندازه کل قرآن است که نشانه‌ای از رسالت الهی او بود.
- بیش‌دین‌گرایی؛ محمد همواره خود را فردی مذهبی و فرستاده‌ای از سوی الله می‌دانست.
- علایق جنسی نامتعارف؛ پیامبر اسلام علایق جنسی نامتعارفی داشته‌است مانند؛
خطبه قاصِعَه؛ علی در توصیف رابطه‌اش با پیامبر چنین می‌گوید: «آنگاه که کودک بودم مرا در کنار خود نهاد و بر سینه خویشم جاداد، و مرا در بستر خود می‌خوابانید؛ چنان‌که تنم را به تن خویش می‌سود و بوی خوشِ خود را به من می‌بویانید. و گاه بود که چیزی که می‌جَوید، سپس آن را به من می‌خورانید.تمامی این رفتار محمد با علی که در ان زمان کودکی ۸ ساله بوده نمادی از رفتار جنسی و همجنسگرایانه پیامبر اسلام است.
رابطه با زنان گوناگون در سنین متفاوت مانند صفیه که یک روز بعد از قتل‌عام خویشاوندان او [همسر، پدر، برادر] توسط مسلمانان بدون گذشت عده محمد اقدام به همخوابی و نزدیکی با وی کرد.
مجوز رابطه جنسی با زنان شوهر دار در قرآن سوره نساء آیه ۲۵[وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ]، تفسیر المیزان در مورد این آیه می‌افزاید، بنابراین جمله: (الا ما ملکت ایمانکم) در این مقام خواهد بود که حکم منعی که در محصنات بود از کنیزان محصنه بردارد، یعنی بفرماید زنانی که ازدواج کرده‌اند، یا بگو شوهر دارند، ازدواج با آنها حرام است به استثنای کنیزان که در عین اینکه شوهر دارند ازدواج با آنها حلال است به این معنا که صاحب کنیز که او را شوهر داده می‌تواند بین کنیز و شوهرش حائل شود، و در مدت استبرا نگذارد با شوهرش تماس بگیرد، و آنگاه خودش با او همخوابگی نموده، دوباره به شوهرش تحویل دهد، که سنت هم بر این معنا وارد شده‌است.
رابطه نامتعارف محمد پیامبر اسلام با دختر ایشان فاطمه،وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع) کَانَ النَّبِیُّ (ص) لَا یَنَامُ لَیْلَتَهُ حَتَّی یَضَعَ وَجْهَهُ بَیْنَ ثَدْیَیْ فَاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلَام .» و از امام صادق نقل شده‌است که پیامبر نمی‌خوابیدند تا این که صورتشان را بین سینه‌های حضرت فاطمه بگذارند و آن را ببوسد!. و از حذیفة نقل شده‌است که پیامبر نمی‌خوابیدند تا این که گونهٔ فاطمه یا بین سینه‌هایش را می‌بوسیدند. چنین روابطی میان پدر و دختر به هیچ عنوان عادی نبوده و نشانه‌ای از انحراف جنسی محمد می‌باشد.
۴.آئورا؛ به معنای دیدن تصویر و موجودات غیرمعمول و توهمی محور مانند دیدن جبرئیل یا رفتن به معراج و… توسط محمد.
۵. احساس سنگینی، چنان‌که ذکر شد از عوامل و نشانه‌های این نوع صرع احساس سنگینی می‌باشد.از بعضی روایات استفاده می‌شود هنگامی که وحی بر پیامبر از طریق فرشته نازل می‌شد حال پیامبر عادی بود؛ امّا هنگامی که ارتباط مستقیم و بدون واسطه برقرار می‌گشت، پیامبر سنگینی فوق‌العاده ای احساس می‌کرد؛ تا آن جا که گاه مدهوش می‌شد؛ چنان‌که در توحید صدوق از امام صادق نقل شده که از حضرتش پرسیدند: «اَلْغَشْیَةُ الَّتی کَانَ تُصِیبُ رَسُولَ اللهِ (صلی الله علیه وآله) اِذَا نَزَلَ عَلَیْهِ الْوَحْیُ؟ قَالَ ذَلِکَ اِذَا لَمْ یَکُنْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللهِ اَحَدٌ، ذَاکَ اِذَا تَجَلَّی اللهُ لَهُ»؛ (آن حالت مدهوش شدن که به پیامبر (صلی الله علیه وآله) به هنگام وحی دست می‌داد چه بود؟ فرمود: "این در هنگامی بود که در میان او و خداوند هیچ کس واسطه نبود و خداوند مستقیماً بر او تجلّی می‌کرد")
۶. مدهوش شدن و سر درد نیز از عوامل و نشانه‌های اصلی صرع لوب گیجگاهی می‌باشد که به وفور در زندگی پیامبر اسلام به ویژه هنگام دیدن آئورا که البته محمد آن را جبرئیل خطاب می‌کرد، مشاهده می‌شود، مانند؛در حدیث دیگری از ابن‌عباس تفسیری برای مسئله مدهوش شدن پیامبر به هنگام نزول وحی دیده می‌شود که قابل توجّه است: او می‌گوید: «کَانَ النَّبِیُّ اِذَا نَزَلَ عَلَیْهِ الْوَحْیُ وَجَدَ مِنْهُ اَلَماً شَدیداً وَ یَتَصَدَّعُ رأْسَهُ وَ یَجِدُ ثِقْلا، وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ «اِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْکَ قَوْلا ثقِیلا»، وَ سَمِعْتُ اَنَّهُ نَزَلَ جَبْرَئِیلُ عَلی رَسُولِ الله سِتِّینَ اَلْفَ مَرَّة»؛ (هنگامی که وحی بر پیامبر نازل می‌شد احساس درد شدیدی می‌کرد و سر مبارکش شدیداً درد می‌گرفت؛ و در خود سنگینی فوق‌العاده می‌یافت؛ و این همان است که قرآن می‌گوید: «ما به زودی بر تو گفتار سنگینی القاء می‌کنیم». سپس می‌افزاید: من شنیده‌ام که جبرئیل ۶۰ هزار بار! بر رسول خدا نازل شد).
۶. چنانچه ذکر شد، توهم بدبویی دهان در بیماران این نوع صرع شایع است (توهم بویایی پیش می‌آید)، که بیماران اغلب تمایل به شستن و مسواک زدن مستمر و افراطی دارند، رفتار محمد هم در این مورد با نشانه‌های صرع هماهنگی دارد؛ مثلاً محمد در توجیه رفتار افراطی خود در مسواک زدن می‌گوید، جبرئیل (همان آئورا در توهمات وی) آنقدر مرا سفارش به مسواک زدن کرد که ترسیدم دندان‌هایم از بین برود و بشکند!
تشخیص
شیوه تشخیص صرع لوب گیجگاهی می‌تواند شامل روش‌های زیر باشد؛
- سی‌تی اسکن
- تصویرسازی تشدید مغناطیسی
- نوار مغزی
- برش‌نگاری با گسیل پوزیترون
- مغناطیس‌نگاری‌مغزی یا مگنتوانسفالوگرافی
درمان
بسیاری از داروهای خوراکی ضد تشنج برای مدیریت تشنج‌های لوب گیجگاهی در دسترس هستند. اکثر داروهای ضد تشنج با کاهش تحریک نورون‌ها عمل می‌کنند، به عنوان مثال، با مسدود کردن کانال‌های سدیم سریع یا کند یا با تعدیل کانال‌های کلسیم. یا با تقویت مهار نورون‌ها، به عنوان مثال با تقویت اثرات انتقال دهنده‌های عصبی بازدارنده مانند گاما آمینوبوتیریک اسید.
برای درمان این نوع صرع، بیشتر از داروهای ضد تشنج استفاده می‌شود، مانند؛ فنی‌توئین، کاربامازپین، پریمیدون، والپروات و فنوباربیتال. داروهای جدیدتر، مانند گاباپنتین، توپیرامات، لوتیراستام، لاموتریژین، پره گابالین، تیاگابین، لاکوزامید و زونیسامید اثربخشی مشابهی با عوارض جانبی احتمالاً کمتر دارند. فلبامات و ویگاباترینجدیدتر هستند، اما می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند، بنابراین به عنوان درمان‌های خط اول در نظر گرفته نمی‌شوند.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Temporal lobe epilepsy». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۲۱.