| سینوزیت | |
|---|---|
| تخصص |
پزشکی گوش و حلق و بینی 
|
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | J01, J32 |
| آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام | 461, 473 |
| دادگان بیماری‌ها | 12136 |
| ئی‌مدیسین | emerg/۵۳۶ |
| پیشنت پلاس | سینوزیت |
| سمپ | D012852 |
کاوک‌آماس یا سینوزیت (به انگلیسی: Sinusitis) آماس حاد یا مزمن لایهٔ مخاطی در یک یا چند حفره اطراف بینی است. درفصل سرمابراثر سرمای شدیدبه سرو پیشانی سینوس هاعفونی شده و پس ازتجمع عفونت به گوش،حلق،ریه،ویاچشم ها میریزد
سینوس‌ها حفره‌های مملو از هوا در استخوان‌های جمجمه و صورت هستند. هر عاملی که موجب پرشدن و گرفتگی آنها توسط موکوس یا چرک شود، سینوزیت ایجاد خواهد کرد. سرماخوردگی، حساسیت و انحراف تیغه بینی از عوامل این بیماری هستند. درد، تب خفیف، ترشحات بینی و آبریزش بینی وحلق وخصوصاً در صبح‌ها از علائم این بیماری هستند. سردردهای صبح‌گاهی در زمان بیدار شدن از خواب به صورت کاملاً مشخص به وجود مشکلی در سینوس اشاره دارد. همچنین درد در پیشانی، در محل سینوسهای پیشانی در زمان لمس، درد در فک و دندان‌های بالایی و دردناکی گونه‌ها در زمان لمس‌کردن (در اثر عفونت سینوسهای فک بالا)، تورم یا درد بافت اطراف چشم‌ها یا کناره‌های بینی، اختلال در حس بویایی و گرفتگی بینی از دیگر نشانه‌های بیماری هستند.
همچنین آسیب فعالیت مژک‌های ریز حلق و بینی در افرادی که سیگار می‌کشند یا کسانی که در محیطی با آلودگی هوای شدید زندگی می‌کنند موجب خشکی مخاط بینی و سینوس‌ها و در نهایت عفونت سینوس می‌شود. شنا کردن و خصوصاً شیرجه‌زدن در استخرهای آلوده که آب آلوده با فشار وارد حفرات سینوس‌ها شود ممکن است منجر به عفونت سینوس‌ها شود. سینوزیت هوایی به‌دنبال تغییرات فشار هوا در پروازهای با ارتفاع زیاد می‌تواند موجب انسداد سوراخ‌های سینوس‌ها و ایجاد فشار منفی و ترشح در سینوس‌ها و بالاخره سینوزیت شود.
در بسیاری از موارد ممکن است سینوزیت ناشی از آلرژی با سینوزیت عفونی اشتباه شود. به‌طور معمول گرفتگی ناشی از آلرژی را رینیت آلرژیک می‌نامند و پزشکان از نامیدن سینوزیت بر آن دوری می‌کنند. همچنین گاه میگرن با سردردهای سینوزیتی اشتباه گرفته شود. سینوزیت می‌تواند در کودکان با سنین مختلف، نشانه‌های متفاوتی ایجاد کند. کودکان کم سن‌تر بیشتر نشانه‌های شبیه به سرماخوردگی دارند که شامل آبریزش و گرفتگی بینی و تب خفیف می‌شود.
دسته‌بندی سینوزیت
براساس موقعیت
در هر طرف صورت ۴ عدد سینوس وجود دارد که عبارت‌اند از:
۱- سینوس فکی (maxillary sinuses): در زیر چشم و در استخوان گونه واقع است. سینوزیت فکی باعث ایجاد درد و احساس فشار در گونه‌ها می‌شود (دندان‌درد و سردرد).
۲- سینوس پیشانی (frontal sinuses): در بالای چشم و در استخوان پیشانی قرار دارد. سینوسهای پیشانی تا سن ۵–۱۰ سالگی وجود ندارند. این سینوس‌ها از سن ۷ سالگی به بعد پدید می‌آیند. سینوزیت پیشانی باعث ایجاد درد و احساس فشار در بالای چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۳-سینوس پرویزنی (ethmoid sinuses): بین چشم و بینی و در استخوان پرویزنی واقع است. سینوسهای فکی و پرویزنی از بدو تولد وجود داشته و تا ۱۸ سالگی به رشد خود ادامه می‌دهند. سینوزیت پرویزنی باعث ایجاد درد و احساس فشار بین بینی و چشم‌ها می‌شود (سردرد).
۴- سینوس شب‌پره‌ای (sphenoid sinuses): در پشت سینوس پرویزنی و چشم و در مرکز استخوان جمجمه، زیر غدهٔ هیپوفیز قرار دارد. سینوسهای شب‌پره‌ای در سنین بلوغ ظاهر می‌گردند. سینوزیت شب‌پره‌ای باعث ایجاد درد و احساس فشار پشت چشم‌ها می‌شود.
براساس دوره
سینوزیت براساس دورهٔ بیماری به سه دستهٔ زیر حاد (کم‌تر از ۴ هفته)، تحت حاد (۴ تا ۱۲ هفته) و مزمن (بیشتر از ۱۲ هفته) تقسیم می‌شود.
سینوزیت حاد
علت و سازوکار بیماری
ریشهٔ عفونت حاد سینوسی مانند عفونت گوش میانی (otitis media) است. در حالت عادی گوش میانی و سینوس‌ها استریل هستند، اما در نزدیکی آنها در دهان و بینی باکتری‌های گوناگونی وجود دارند. در شرایط عادی، مژک‌های ریز مخاط را در طول پوشش بینی و مجراهای تنفسی حرکت می‌دهند و سینوس‌ها را پاک نگاه می‌دارند. این مژک‌های ضربان‌دار با حرکات ریتمیک به سمت عقب و جلو به‌مانند یک جاروب میکروسکوپی موکوس، میکروب‌ها، ذرات محرک، گردوغبار و مواد حساسیت‌زا را به دام انداخته و به‌سمت سوراخ‌های بینی یا پشت حلق و معده می‌رانند. هنگامی‌که عملکرد این مژک‌ها مختل شود، عفونت می‌تواند مستقر شود. در پی یک سرماخوردگی معمولی، کاهش عملکرد مژک‌ها ممکن است به باکتری‌ها اجازه دهد که در سطوح غشای مخاطی سینوس‌ها باقی بمانند و سینوزیت چرکی ایجاد کنند. ارگانیسم‌های ایجادکنندهٔ سینوزیت شامل Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes و بسیاری از باکتری‌های بی‌هوازی حساس-به-پنیسیلینِ دیگر هستند. منشأ سینوزیت همچنین می‌تواند وجود دندان عفونی باشد.
پیشگیری
برای دچارنشدن به سینوزیت به‌هنگام ابتلا به سرماخوردگی یا حمله‌های آلرژیک باید سینوس‌هارا در این مواقع مرتب پاک کرد:
- استفاده از داروهای ضد احتقان خوراکی یا قطره یا افشانه ضد احتقان بینی (برای دوره کوتاه)
- فین‌کردن و پاکیزه‌نگاه‌داشتن بینی از ترشحات
- نوشیدن آب به مقدار زیاد برای رقیق ماندن ترشح‌های بینی
- پرهیز از مسافرت‌های هوایی در موقع ابتلا به سرماخوردگی و آلرژی
- پرهیز از مواد آلرژی‌زا در صورت مبتلا بودن به آلرژی و استفاده از آنتی‌هیستامین و افشانه بینی برای کنترل آلرژی
با استفاده از روش‌هایی می‌توان خطر ابتلا به سینوزیت را به‌خصوص در افرادی که مستعد بیماری هستند، کاهش داد:
- مرطوب نگه‌داشتن هوای منزل
- استفاده از جاروبرقی‌هایی که فیلتر هوا دارند
- دوری از حیوانات خانگی
- در صورت داشتن آلرژی، گذراندن یک دوره درمان ضدآلرژی به‌صورت تزریقی
- نکشیدن سیگار
- مصرف‌ننمودن الکل
- استفاده از افشانه‌های ضداحتقان پیش از شنا یا غواصی
نشانه‌ها
نشانه‌های مشترک شامل درد صورت، سردرد، و تب در پی بیماری پیشین ویروسی دستگاه تنفس بالایی هستند. در معاینات فیزیکی، افراد مبتلا به سینوزیت، معمولاً دارای تب، ترشح بینی، و حساس شدن سینوس‌ها هستند. نتیجهٔ معاینه می‌تواند توسط عکس‌برداری اشعهٔ اکس از سینوس‌ها و کشت مواد به‌دست‌آمده از سینوس‌ها تأیید شود.
درمان
درمان سینوزیت حاد در وهلهٔ اول بر رفع عفونت ارگانیسم با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های سیستمی مانند پنسیلین و ترغیب زهکشی سینوس‌ها با استفاده از قطره‌های رگ‌تنگ‌کنِ (vasoconstrictor) بینی و مواد تنفسی است. اگر عفونت پابرجاماند، چرک موجود در هر سینوس ممکن است نیاز باشد که توسط یک جرّاحی جزئی که به نام لاواژ (lavage) شناخته می‌شود، که در آن سینوس‌ها توسط آب یا محلول آب‌نمک شستشو می‌شوند، برطرف شود. درمان خانگی بهترین روش برای درمان سریع سینوزیت استنشاق بخار می‌باشد زیرا به عنوان یک دفع کنند طبیعی برای پاک کردن احتقان بینی و سینوسهای شما کار میکند. همچنین به دستگاه تنفسی تحریک شده کمک میکند. مصرف سیر سیر ضد انعقاد کننده طبیعی است که سبب نازک شدن مخاط و تخلیه آن می‌شود، همچنین سیر به علت خواص آنتی‌اکسیدانی و آنتی‌بیوتیکی به ایمنی بدن کمک میکند.
اضافه کردن ۲ الی ۳ حبه سیر له شدن به یک کاسه آب جوش اضافه کنید و کمی هم بزنید سپس یک حوله را روی سر خود قرار دهید و سر خود را نزدیک کاسه کنید و به مدت ۵ دقیقه آن را تنفس کنید، این کار را چند بار در روز تکرار کنید. همچنین می‌توانید روزانه ۳ حبه سیر را به صورت خام مصرف کنید.
سینوزیت مزمن
علت و سازوکار بیماری
سینوزیت مزمن ممکن است به دنبال حمله‌های پی‌درپی یا نادیده‌انگاشته‌شدهٔ سینوزیت حاد بروز کند، به‌ویژه در صورت وجود نقص‌های تنفسی یا زهکشی به‌دلیل پلیپ‌های بینی یا مجراهای بسته‌شدهٔ سینوسی. سینوزیت مزمن همچنین ممکن است به‌دلیل آلرژی به موادی مانند قارچ‌ها یا گرده‌ها ایجاد شود.
پیشگیری
درمان مناسب سینوزیت چرکی زیرحاد بهترین روش برای پیشگیری از سینوزیت مزمن چرکی است.
نشانه‌ها
نشانه‌های سینوزیت مزمن شامل گرایش به سرماخوردگی، تخلیهٔ چرکین بینی، مشکل در تنفس، ازدست‌دادن بویایی، و گهگاه سردرد هستند. باید توجه داشت که در بسیاری از موارد سردردهای سینوزیتی در واقع میگرن هستند.
درمان
درمان سریع سینوزیت تزریق پنیسیلین وسفازولین است زیرا به سرعت به خشک کردن عفونت کمک میکند
برای درمان سینوزیت مزمن در ابتدا از آنتی‌بیوتیک‌ها (از جمله کواموکسی کلاو)، کشت ارگانیسم‌ها (باکتری‌ها یا غیره) و لاواژ استفاده می‌شود.
اگر درمان با آنتی‌بیوتیک یا لاواژ مکرر شرایط را بهبود نبخشید، اسپری‌های استروئیدی ممکن است برای بهبود ورم و آنتی‌هیستامین‌ها برای بهبود واکنش‌های آلرژیک تجویز شوند. البته آنتی‌هیستامین‌ها به‌عنوان یک عارضه، می‌توانند موجب ترشح موکوس خشک و غلیظ شوند. در حالت‌های شدید جرّاحی اِندوسکوپیک ممکن است برای برطرف‌سازی گرفتگی‌ها نیاز باشد. طب سنتی برخی گیاهان را به عنوان درمان کننده‌های سینوزیت معرفی میکند که استفاده از آنها به صورت بخور گرم می‌تواند تأثیرات بسیاری خوبی بر درمان سینوزیت داشته باشد، در این روش علاوه بر تأثیر ترکیب گیاهی، پاکسازی مجرای بینی توسط بخار آب نیز به حذف موکوس‌های ابتدای مجاری سینوسی و کمک به تخلیه آنها کمک زیادی خواهد داشت. همین‌طور شستشوی مجرای بینی با استفاده از آب یا ترکیب سرم فیزیولوژیک (آب نمک رقیق) می‌تواند در کاهش وخامت سینوزیت مؤثر باشد.