سیانواکریلات (به انگلیسی: Cyanoacrylate) نامی کلی برای دسته‌ای از چسب های سریع و بسیار قوی است که کاربردهای زیادی در مصارف خانگی، پزشکی و صنعتی دارند. چسب‌های سیانواکریلات عمر مصرف کوتاهی دارند به طوری که تا یک ماه پس از بازشدن و تا یک سال بعد از تولید قابل استفاده‌اند. آنها همچنین به مقدار کمی سمی هستند. این چسب‌ها گاهی با نام کلی چسب فوری یا چسب قطره‌ای و نوع دارای اسپری فعال کننده به نام چسب یک دو سه شناخته می‌شوند. در زبان انگلیسی نام تجاری سوپر گلو برای این نوع چسب رایج هست.
سیانواکریلات‌ها مونومرهای مایعی هستند که با قرار گرفتن در بین دو سطح و تشکیل یک فیلم نازک، پلیمری می‌شوند. مقدار بسیار کمی رطوبت بر روی سطح می‌تواند باعث خشک شدن بسیار سریع چسب (در کمتر از ۲ ثانیه) شود.
حق ثبت اختراع اولیه سیانواکریلات در سال 1947 توسط شرکت BF Goodrich ثبت شد. در سال 1942، تیمی از دانشمندان به سرپرستی هری کوور جونیور به طور تصادفی به فرمولاسیونی دست یافتند که به هر چیزی که با آن در تماس بود چسبیده بود. تیم به سرعت این ماده را برای کاربرد در زمان جنگ رد کرد، اما در سال 1951، زمانی که کوور و یکی از همکارانش، Fred Joyner به عنوان محقق برای Eastman Kodak، کار می‌کردند، سیانواکریلات‌ها را دوباره کشف کردند. این دو به پتانسیل تجاری واقعی پی بردند و شکلی از چسب برای اولین بار در سال 1958 تحت عنوان "Eastman #910" (بعدها "Eastman 910") فروخته شد.
بسپارش(=پلیمریزاسیون)
رایج ترین مونومر اتیل 2-سیانوآکریلات است. چندین استر مرتبط شناخته شده است. برای تسهیل حمل و نقل آسان، یک مونومر سیانواکریلات اغلب با موادی مانند سیلیس دود فرموله می شود تا چسبناک تر یا ژل مانند شود. اخیراً، فرمول‌هایی با افزودنی‌هایی برای افزایش استحکام برشی در دسترس هستند و پیوند مقاوم‌تری در برابر ضربه ایجاد می‌کنند. چنین افزودنی هایی ممکن است شامل لاستیک باشد، مانند ژل Ultra Loctite، یا موارد دیگری که مشخص نشده اند.
به طور کلی، گروه‌های C=C به سرعت در حضور آب (به‌ویژه یون‌های هیدروکسید ) تحت پلیمریزاسیون رشد زنجیره‌ای قرار می‌گیرند و زنجیره‌های بلند و قوی تشکیل می‌دهند و سطوح پیوندی را به هم می‌پیوندند. از آنجایی که وجود رطوبت باعث چسبندگی چسب می شود، قرار گرفتن در معرض سطوح نرمال رطوبت در هوا باعث می شود که پوست نازکی در عرض چند ثانیه شروع به تشکیل شود که واکنش را بسیار کند می کند. از این رو، سیانوآکریلات ها به عنوان پوشش های نازک-بجای پوشش های ضخیم- اعمال می شوند تا اطمینان حاصل شود که واکنش به سرعت برای اتصال انجام می شود. چسب های سیانواکریلات ماندگاری کوتاهی دارند - در صورت باز نشدن حدود یک سال از زمان تولید و پس از باز شدن یک ماه.
ویژگی های عمومی
سیانواکریلات ها عمدتاً به عنوان چسب استفاده می شوند. لایه های نازک به طور موثری به هم متصل می شوند، لایه های ضخیم بسیار کمتر. آنها بسیاری از مواد از جمله پوست و بافت انسان، الیاف طبیعی، پنبه، پشم و چرم را به هم متصل می کنند.
چسب سیانوآکریلات استحکام برشی پایینی دارد که سبب شده در مواردی که بعداً نیاز به برش قطعه داشته باشد از آن به عنوان چسب موقت استفاده شود. نمونه‌های رایج شامل:سفت کردن پین‌ها و پیچ‌ها. همچنین به همراه یک چسب کندتر، اما انعطاف پذیرتر دیگر به عنوان راهی برای تشکیل سریع اتصال استفاده می شود، که سپس قطعات را در پیکربندی مناسب نگه می دارد تا چسب دوم محکم شود.
چسب مبتنی بر سیانواکریلات دارای پیوند ضعیفی با سطوح صاف است و به همین دلیل به راحتی اصطکاک می‌کند. یک مثال خوب برای این واقعیت این است که سیانواکریلات ها ممکن است با استفاده از مواد ساینده (مانند شکر یا کاغذ سنباده) از پوست انسان جدا شوند.
لوازم آرایشی
سیانواکریلات در صنعت آرایشی و زیبایی به عنوان چسب اکستنشن مژه یا "چسب ناخن" برای برخی از تقویت کننده های ناخن مصنوعی مانند نوک ناخن و پوشش ناخن استفاده می شود و گاهی اوقات با قطره های چشمی اشتباه می شود که باعث آسیب تصادفی می شود ( آسیب شیمیایی چشم ).
نکات ایمنی
آسیب های پوستی
چسب‌های سیانوآکریلات ممکن است به قسمت‌های بدن بچسبند و با کنده شدن قسمت‌هایی از پوست ممکن است صدمات ایجاد شود. با این حال، بدون نیرو، چسب به طور خود به خود از پوست در زمان (حداکثر چهار روز) جدا می شود. جداسازی را می توان با استفاده از روغن گیاهی در نزدیکی، روی و اطراف چسب تسریع کرد. در مورد پلک چسبانده شده، به خصوص اگر با کره چشم تماس داشته باشد، متخصصان پزشکی نشان داده می شوند.
سمیت
حرارت باعث دپلیمریزاسیون پلیمرهای پخته شده و تولید محصولات گازی می شود که بسیار تحریک کننده هستند. . آنها بلافاصله توسط رطوبت موجود در غشاها پلیمریزه شده و بی اثر می شوند. این خطرات را می توان با استفاده از سیانوآکریلات در مناطق با تهویه مناسب به حداقل رساند. حدود 5 درصد از جمعیت ممکن است پس از قرار گرفتن در معرض مکرر به بخارهای سیانوآکریلات حساس شوند و در نتیجه علائمی شبیه آنفولانزا ایجاد کنند. سیانوآکریلات همچنین ممکن است یک محرک پوست باشد و باعث واکنش پوستی آلرژیک شود. کنفرانس آمریکایی بهداشتکاران صنعتی دولتی (ACGIH) یک حد آستانه نوردهی 200 قسمت در میلیارد را تعیین می کند. در موارد نادر، استنشاق ممکن است باعث آسم شود. هیچ اندازه گیری خاصی از سمیت برای همه چسب های سیانواکریلات وجود ندارد زیرا تعداد زیادی چسب حاوی فرمول های مختلف سیانواکریلات هستند.
مدیر اجرایی سلامت و ایمنی بریتانیا و برنامه ملی سم شناسی ایالات متحده به این نتیجه رسیده اند که استفاده از اتیل سیانوآکریلات بی خطر است و مطالعه اضافی غیر ضروری است. ترکیب 2-اکتیل سیانواکریلات به دلیل ستون فقرات آلی بلندتر آن (سری مولکول‌های کربن با پیوند کووالانسی) بسیار کندتر تجزیه می‌شود و چسب به آستانه سمیت بافتی نمی‌رسد. با توجه به مسمومیت اتیل سیانواکریلات، استفاده از 2-اکتیل سیانواکریلات برای بخیه ها ترجیح داده می شود.
واکنش با پنبه، پشم، و سایر مواد فیبری
استفاده از سیانواکریلات بر روی برخی از مواد طبیعی مانند پنبه ( شلوار جین ، کوش‌پاک‌کن پنبه‌ای ، توپ‌های پنبه‌ای و نخ‌ها یا پارچه‌های خاص) یا چرم یا پشم منجر به یک واکنش قوی، سریع و گرمازا می‌شود. این واکنش با فایبرگلاس و فیبر کربن نیز رخ می دهد. گرمای آزاد شده ممکن است باعث سوختگی شدید یا انتشار دود سفید تحریک کننده شود. برگه‌های اطلاعات ایمنی مواد برای سیانواکریلات به کاربران دستور می‌دهد هنگام استفاده یا کار با سیانواکریلات‌ها از لباس‌های نخی (شلوار جین) یا پشمی، به‌ویژه دستکش‌های نخی استفاده نکنند.
حلال‌ها
استون موجود در پاک‌کنندهٔ لاک ناخن یکی از در دسترس‌ترین حلال‌ها برای نرم کردن سیانواکریلات و جداسازی قطعات چسبیده‌است. حلال‌های دیگر نیترومتان، دی‌متیل سولفواکسید و دی‌کلرومتان هستند. گاما بوتیرولاکتون نیز می‌تواند برای از بین بردن سیانواکریلات خشک شده استفاده شود.