سرطان

سرطان
تخصص	سرطان‌شناسی
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
دادگان بیماری‌ها	28843
مدلاین پلاس	001289
سمپ	D009369

سَرَطان، کَنسِر یا چَنگار، به مجموعه‌ای از بیماری‌هایی گفته می‌شود که از تکثیر مهارنشدهٔ سلول‌های دگردیسی یافته پدید می‌آیند. از دیدگاه حکیمان قدیمی طب ایرانی سرطان نوعی ورم است که به سبب تغییرات اخلاط بدن پیدا می‌شود، ولی امروزه با پیشرفت دانش پزشکی می‌دانیم که این‌گونه نیست. سلول‌های سرطانی از سازوکارهای عادی تقسیم و رشد سلول‌ها جدا می‌افتند. علت دقیق این پدیده همچنان نامشخص است؛ ولی احتمال دارد عوامل ژنتیکی یا مواردی که موجب اختلال در فعالیت سلول‌ها می‌شوند در هسته سلول ناهنجاری به بار آورند. از جملهٔ این موارد می‌توان از مواد رادیواکتیو، مواد شیمیایی و سمّی یا تابش بیش از اندازه نور آفتاب نام برد. در یک جاندار سالم، همیشه بین میزان تقسیم سلول، مرگ طبیعی سلولی و تمایز تعادلی وجود دارد.

پژوهشگران انگلیسی در پژوهش‌هایشان دریافتند که عدم توازن غیر ژنتیکی پروتئین باعث رشد خارج از کنترل تومور می‌شود. پژوهشگران هنگام پژوهش‌های آزمایشگاهی بر روی موش دریافتند که دو پروتئین Plcy1 و Grb2 برای چسبیدن در مسیر Akt با هم رقابت می‌کنند. زمانی که پروتئین Plcy1 به این مسیر می‌چسبد باعث تکثیر سلولی می‌شود. اما پروئین Grb2 تکثیر سلولی را کنترل می‌کند. در سلول‌هایی که کمبود پروتیین Grb2 دارند، رشد سلولی پتانسیل از کنترل خارج شدن و سرطانی شدن را دارد.

سرطان شامل انواع تومورهای بدخیم می‌شود که در پزشکی آنها را بیشتر با نام نئوپلاسم می‌شناسند. این اتفاق زمانی می‌افتد که یکی از سلول‌های بدن در اثر عوامل مختلف دچار رشد غیرطبیعی سلول‌های دیگر می‌شود. این فرایند در نهایت منجر به تولید تومور می‌شود و آن بخش را از کار می‌اندازد و به بخش‌های دیگر نیز سرایت می‌کند.

تومورها خود به دو دسته بدخیم و خوش‌خیم تقسیم می‌شوند. تومور خوش‌خیم می‌تواند رشد کند، اما پخش نمی‌شود. بالعکس، تومور سرطانی می‌تواند به بافت‌های مجاور تهاجم کند یا به سایر قسمت‌های بدن پخش شود. تومور بدخیم را مترادف سرطان می‌دانیم.

احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد ولی با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان زیادتر می‌شود. سرطان باعث ۱۳٪ عوامل مرگ و میر انسان‌ها ست. بر طبق گزارش انجمن بهداشت آمریکا ۷٫۶ میلیون نفر بر اثر سرطان در سال ۲۰۰۷ مرده‌اند. سرطان تنها ویژه انسان نیست و همه جانوران و گیاهان پرسلولی نیز ممکن است به سرطان دچار شوند. سرطان بیماری پیش رونده است. گفته می‌شود ۷۰ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهند. این در حالی است که مرگ و میر در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته که روند افزایشی را طی کرده‌اند به خوبی تحت کنترل درآمده‌است.

تفاوت‌های بارزی در میزان وقوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطان در سرتاسر دنیا وجود دارد. برای مثال میزان مرگ ناشی از سرطان معده در ژاپن ۷ تا ۸ برابر آمریکاست. در مقابل میزان مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در آمریکا کمی بیش از ۲ برابر ژاپن است. مرگ و میر ناشی از سرطان پوست که بیشتر به علت ملانوم بدخیم می‌باشد در نیوزلند ۶ برابر شایع‌تر از ایسلند است. مهم‌ترین علت آن تفاوت در معرض قرار گرفتن در نور خورشید (یا نقص لایه ازن) می‌باشد.

اکثر سرطان‌های تخمدان از یک سلول منفرد طی تجمع اختلالات ژنتیکی و اپی ژنتیکی ایجاد می‌گردد. این اختلالات باعث عدم کنترل بر تقسیمات سلولی، ناپایداری ژنتیکی، مقاومت به آپوپتوز، نامیرایی، قابلیت تهاجم یافتن، متاستاز و رگ زایی، مهار آپوپتوز و در نهایت باعث نامیرایی سلول‌های سرطانی می‌شود.

سرطان پستان و پروستات هنوز به ترتیب از شایع‌ترین انواع سرطان در زنان و مردان است. موارد سرطان ریه در زنان در حال افزایش است. همچنین موارد تومورهای مری که در اثر اسیدهای واکنشی در اثر چاقی ایجاد می‌شود، اکنون بیشتر در مراکز درمانی دیده می‌شود. سرطان در نواحی سر و گردن که توسط نوعی ویروس ایجاد می‌شود در حال افزایش است. گفته می‌شود که سکس دهانی عامل اصلی انتقال این نوع ویروس است.

بر اساس بررسی‌های تازه، افزایش امید به زندگی به این معنی ست که افراد بیشتر عمر می‌کنند و لذا تعداد بیشتری از آن‌ها تحت تأثیر این بیماری قرار خواهند گرفت. اما سبک زندگی بهتر مانند کاهش وزن و سیگار نکشیدن، می‌تواند تأثیر مهمی در عدم ابتلا به این بیماری داشته باشد.

به گفته پروفسور پیتر سیسیانی، از دانشگاه کویین مری، «افزایش موارد سرطان اجتناب‌ناپذیر نیست و کارهای زیادی است که می‌توانیم برای جلوگیری از ابتلا به سرطان انجام دهیم.» عواملی در زندگی روزمره مانند چاقی، گوشت قرمز یا استفاده از دخانیات خطر ایجاد و رشد تومور را افزایش می‌دهد. دنبال کردن یک روش زندگی سالم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در طول زندگی یک فرد از ۵۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش دهد.

به تازگی نتایج یک مطالعه نشان داد که بلندی قد با افزایش خطر ابتلا به سرطان ارتباط دارد. براساس این تحقیق، خطر ابتلا به سرطان سینه، پوست و نیز سایر سرطان‌ها در افرادی با قد بلندتر بیشتر از افرادی با قد کوتاه‌تر است. طبق نتایج این مطالعه، به ازای هر چهار اینچ (حدود ۱۰ سانتی‌متر) بلندتر بودن قد، خطر ابتلا به سرطان در زنان ۱۸ درصد و در مردان ۱۱ درصد بالا می‌رود.

ریشه‌شناسی

سَرَطان (از عربی) و کَنسِر (از انگلیسی) به معنای «خرچنگ» است. این بیماری در منابع فارسی، با نام‌های دیگری نیز شناخته شده‌است. همچون: خَرچَنگ، چَنگار، یا کانسِر. واژه کانسِر از یونانی باستان καρκίνος (کارکینوس), به معنی خرچنگ و تومُر می‌آید. پزشکان یونانی بقراط و جالینوس، درمیان دیگران، به همانندی خرچنگ‌ها به برخی تومورها با رگ‌های ورم‌کرده اشاره کردند. این واژه حدود سال ۱۶۰۰ به پزشکی مدرن در انگلیسی معرفی شد.

عوامل سرطان‌زا

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که بیماری چاقی به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان به‌شمار می‌رود. همچنین سازمان ملل از افزایش سرطان‌های ناشی از چاقی در کشورهای توسعه‌یافته خبر داد. تنها در سال ۲۰۱۲ بیماری چاقی در کشورهای توسعه‌یافته باعث ابتلای ۴۸۱ هزار نفر از مردم این کشورها به بیماری سرطان، به ویژه در میان زنان شده‌است. این سازمان با ذکر این نکته که تعداد افرادی که در اثر بیماری چاقی بیش از حد به سرطان مبتلا شده‌اند ۳٬۶ درصد از مجموع بیماران سرطانی جهان در سال ۲۰۱۲ را تشکیل می‌دهد، تصریح کرده‌است که از طریق مقابله با بیماری چاقی می‌توان دست کم ۲۵ درصد از آمار ابتلا به سرطان در این جوامع را کاهش داد. در این گزارش اشاره شده‌است که کشورهای منطقه آمریکای شمالی در سال ۲۰۱۲ با ۱۱۱ هزار نفر بیمار یعنی معادل ۲۳ درصد از مجموع مبتلایان به سرطان‌های ناشی از چاقی، در صدر جدول این بیماران و کشورهای اروپای شرقی با نزدیک به ۶۵ هزار نفر در مقام دوم قرار دارند.

• دخانیات: مصرف دخانیات در ایجاد سرطان در مجاری تنفسی نقش اساسی دارد. ۹۰٪ ابتلا به سرطان ریه به دلیل کشیدن سیگار رخ می‌دهد. سیگار کشیدن مهم‌ترین عامل محیطی منفرد در وقوع مرگ زودرس در آمریکا می‌باشد.
• مواد غذایی: مصرف الکل در ابتلا به سرطان‌های دهان (به غیر از لب)، حنجره، مری و به دلیل ایجاد سیروز الکلی احتمال بروز سرطان کبد را بالا می‌برد. مصرف قند در طول دوره درمان سرطان ممنوع است، زیرا سلول‌های سرطانی با مصرف قند می‌تواند بهتر بافت‌های دیگر بدن را آلوده کنند. معنی این جمله این است که سلول سرطانی با مصرف قند قوی‌تر می‌شود و باسرعت بالاتری تکثیر می‌شوند. به زبان ساده‌تر باید گفت سلول سرطانی دارای ۹۴ گیرنده قند است ولی سلول بدن دارای ۴ گیرنده است و هر مولکول قندی را که ببیند جذب می‌کند و بزرگتر می‌شود.

در جدول مواد سرطان زا سازمان بهداشت جهانی گوشت قرمز در گروه دوم مواد سرطان زا قرار دارد و گوشت‌های فراوری شده در گروه یک همچنین گوشت‌های بالای صد درجه حرارت دیده مخصوصاً گوشت‌های سفید دارای آمینوهیدروسیکلیک هستند که نوعی ماده سرطان زا گروه یک است ماهی نیز به دلیل دارا بودن جیوه خاصیت سرطان زایی دارد. استروژن حیوانی سلول‌های سوماتیک کازئین و هرمون‌های رشد شبه انسولین موجود در شیر خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند و می‌توانند در تمام مراحل سرطان مؤثر باشد. تخم مرغ به دلیل دارا بودن مقدار زیاد کولین و کلسترول می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد

مطالعهٔ محققان آژانس استاندارد غذا در انگلیس نشان می‌دهد، زمانی که مواد غذایی حاوی کربوهیدرات در معرض دمای بالا قرار می‌گیرند، سمّی به نام «آکریل آمید» تولید می‌کنند که سرطان‌زاست. به همین دلیل پژوهشگران اعتقاد دارند مصرف بیش از اندازه نان سوخاری (تُست‌شده) احتمال بروز سرطان را افزایش می‌دهد. طبق اعلام آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC)، گوشت خوک و فراورده‌های آن مانند گوشت دودی، ژامبون، سوسیس خوک و سایر گوشت‌های فرآوری‌شده حامل این مواد، به اندازه استعمال سیگار، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

• پرتوها: برخی از پرتوها همچون پرتوهای فرابنفش خورشید(UV)، باعث ایجاد سرطان‌هایی چون سرطان پوست می‌شوند.
• عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی: برخی سرطان‌ها همچون سرطان گردن رحم به علت عفونت‌های ویروسی (ویروس پاپیلومای انسانی) بروز می‌کنند. بررسی باکتری‌های موجود در آب دهان نشان داده‌است، بین نوع باکتری‌های بیماری لثه و سرطان سر و گردن و دهان و مری ارتباط وجود دارد.
• محققان دانمارکی موفق به کشف پروتئینی شدند که به آنزیم «ADAM17» اجازه می‌دهد با زدودن مولکول‌ها از سطح سلول‌های سرطانی به رشد آن‌ها کمک کند. پروتئین «PACS-2» به آنزیم «ADAM17» کمک می‌کند تا به درون و خارج از سلول‌های سرطانی انتقال یابد؛ اگر بتوان این پروتئین را مهار کرد، می‌توان در مهار رشد تومور سرطانی موفق بود.

عوامل ژنتیکی

نوشتار اصلی: نشانگان سرطان

سرطان یک اختلال ژنتیکی است که در آن کنترل نرمال رشد سلول از بین رفته‌است. ژنتیک سرطان هم‌اکنون یکی از تخصص‌های در حال گسترش است. در سطح مولکولی، سرطان به دلیل وقوع جهش یا جهش‌هایی در دِنا (DNA) اتفاق می‌افتد که باعث تکثیر بیش از حد سلول می‌شوند و بیشتر این جهش‌ها در سلول‌های «سوماتیک» رخ می‌دهند. با این وجود، برخی افراد جهش‌ها را به ارث می‌برند. جهش‌ها در دو گروه از ژن‌های سلولی مشاهده می‌شوند: «اُنکوژن‌ها» و «ژن‌های سرکوب‌گر توموری».

اُنکوژن‌ها

اُنکوژن‌ها یا ژن‌های تومورزا، ژن‌های تغییریافته‌ای هستند که در حالت عادی پروتئین‌هایی را که در کنترل رشد و تکثیر سلول‌ها نقش دارند، بیان می‌کنند. این ژن‌ها در حالت عادی پروتواُنکوژن نامیده می‌شوند؛ ولی در صورت بروز جهش در پروتواُنکوژن‌ها، آن‌ها به اُنکوژن‌ها تبدیل می‌شوند. اُنکوژن‌ها باعث بروز سرطان می‌شوند. جهش‌هایی که پروتواُنکوژن‌ها را به اُنکوژن‌ها تبدیل می‌کنند، اغلب باعث بیان بیش از حد فاکتورهای کنترلی، افزایش تعداد ژن‌های کدکننده آن‌ها یا تغییر فاکتورهای کنترلی، به صورتی که فعالیت فاکتورها افزایش یابد یا نیمه عمر آن‌ها در سلول زیاد شود، می‌گردد. ابتدا اُنکوژن‌ها در ویروس‌ها کشف شدند که اُنکوژن‌های ویروسی نامیده می‌شوند. به واسطهٔ جهش در پروموتر پروتواُنکوژن‌ها آن‌ها به اُنکوژن‌های فعال تبدیل شده و بیان آن‌ها زیاد شده، تکثیر سلول‌ها افزایش یافته و تومور ایجاد می‌شود.

ژنِ سرکوب‌گر تومور

ژن سرکوب‌گر غده یا ژن سرکوب‌گر تومور، ژنی است که سلول را از رسیدن به راه سرطان بازمی‌دارد. اگر در این ژن جهشی روی دهد که باعث از دست دادن یا کاهش کارایی شود، سرطان از آن سلول گسترش خواهد یافت. این روند به‌طور معمول با دگرگونی‌های ژنتیکی دیگری نیز همراه می‌باشد.

ژنِ تعمیر دِنا (DNA)

شواهد نشان می‌دهد که افزایش جهش در ژن تنظیم، شناخت و تعمیر آسیب دِنا (DNA) در تومور زایی بسیار مهم است. این شناخت آسیب دِنا (DNA) و تعمیر ژن می‌تواند یک کلاس منحصر به فرد از سرطان در نظر گرفته شود. ژن تعمیر دِنا (DNA) اغلب به وسیله جهش از دست رفتن عملکرد تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

وجود سابقهٔ سرطان بین اعضای نزدیک خانواده احتمال دچار شدن به سرطان را افزایش می‌دهد. وجود جهش در برخی ژن‌ها (که به آن‌ها اُنکوژن و ژن‌های سرکوب‌گر تومور می‌گویند)، باعث بروز سرطان می‌شود.

ژن‌درمانی

در ژن‌درمانی سرطان از «اولیگونوکلئوتیدها» استفاده می‌شود. نمونه‌ای از این روش برای جلوگیری از ساخته شدن پروتئین «پی‌جی‌پی(P-gp)» برای خارج نشدن داروهای ضدسرطان از سلول هاست.

عوامل ایمنی‌شناختی (ایمنی)

نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن عاملی مستعدکننده در ایجاد سرطان ریه شناخته شده‌است.

سن

افزایش سن احتمال دچار شدن به برخی سرطان‌ها را به شدت افزایش می‌دهد. اغلب سرطان‌ها در سنین حدود ۵۵ سال یا بیشتر از آن رخ می‌دهند. سرطان یکی از علت‌های اصلی مرگ در میان زنان ۴۰ تا ۷۹ سال و مردان ۶۰ تا ۷۶ سال است. سرطان کودکان کمتر از ۱۵ سال را نیز دچار می‌کند. سرطان علت بیش از ۱۰ درصد موارد مرگ و میر در این گروه سنی در آمریکا می‌باشد. لوسمی حاد (نوعی سرطان خون) و سرطان‌های دستگاه عصبی مرکزی حدود ۶۰ درصد مرگ و میرها را در این سن باعث می‌شوند.

انواع سرطان

سرطان‌های بدخیم به دو دسته سارکوم‌ها و کارسینوم‌ها تقسیم می‌شوند.

بافت‌درگیر	نوع هایپرپلازی	نام سرطان
اپیتلیوم	خوش‌خیم	پاپیلوما
اپیتلیوم	بدخیم	کارسینوما
بافت همبند	خوش‌خیم	--
بافت همبند	بدخیم	سارکوما
غدد	خوش‌خیم	آدنوم
غدد	بدخیم	آدنوکارسینوم

گسترش سرطان

سرطان به سه طریق به شرح زیر در بدن گسترش می‌یابد:

از طریق بافت: سرطان به بافت نرمال مجاور حمله می‌کند.

از طریق دستگاه لنفاوی: سرطان به دستگاه لنفاوی حمله می‌کند و در عروق لنفاوی حرکت می‌نماید و به دیگر نقاط بدن می‌رسد.

از طریق خون: سرطان به سیاهرگ‌ها و مویرگ‌ها حمله می‌کند و همراه خون به دیگر نقاط بدن می‌رسد.

هنگامی‌که سلول‌های سرطانی از تومور اولیه (اصلی) جدا می‌شوند و همراه لنف یا خون به دیگر نقاط بدن می‌رسند، ممکن است توموری دیگر (ثانویه) تشکیل شود. این فرایند را متاستاز می‌نامند. تومور ثانویه (متاستازی) از همان نوع تومور اولیه است. به‌عنوان مثال، اگر سرطان پستان به استخوان‌ها گسترش یابد، سلول‌های سرطانی در استخوان در واقع سلول‌های سرطان پستان هستند، و بیمار مبتلا به سرطان متاستازی پستان است و سرطان استخوان ندارد.

پیشگیری

بین ۷۰ تا ۹۰ درصد سرطان‌های رایج ناشی از عوامل محیطی هستند و بنابراین به‌طور بالقوه قابل پیشگیری هستند. بسیاری از این عوامل محیطی، نوعی سبک زندگی انتخابی و قابل کنترل هستند؛ بنابراین، سرطان به‌طور کلی، قابل پیشگیری است.

یکی از مهم‌ترین مشکلات در درمان سرطان بحث تشخیص به موقع و زودهنگام آن است. بسیاری از بیماران به دلیل تشخیص دیرهنگام این بیماری قادر به درمان آن نبوده‌اند که از جمله دلایل آن سخت بودن روندهای تشخیصی این بیماری است. به تازگی محققان سوئدی آزمایش خونی ابداع کرده‌اند که گفته می‌شود در ۹۶ درصد از موارد، ابتلا به سرطان را به دقت تشخیص می‌دهد و در ۷۱ درصد از موارد نیز نوع آن را به درستی اعلام می‌کند.

برخی از روش‌های کلی مانند عدم استعمال دخانیات، مصرف غذای سالم، پرهیز از عوامل تراتوژن (برخی مواد شیمیایی صنعتی مانند آزبست، اشعه یونیزان مانند کار در رادیولوژی، نور آفتاب و …)، ورزش و خودداری از رفتارهای پرخطر جنسی رعایت بهداشت دهان و دنداندر پیشگیری از سرطان مؤثرند. بتازگی محققان در پژوهش‌های خود روی حیوانات دریافتند که دویدن تا ۵۰ درصد اندازه تومورها را کاهش می‌دهد.

مهم‌ترین روش پیشگیری تقویت و افزایش لنفوسیت‌های T است با افزایش آن سلول‌های سرطانی همچون غده یا تومور از بین می‌رود و تقویت سیستم لنفاوی و مغز استخوان است که به درمان این بیماری مؤثر است ورزش کردن هم موجب افزایش گلبول سفید می‌شود زدن برخی واکسن‌ها از سرطان‌های مختلف پیشگیری می‌کند مثلاً واکسن هپاتیت‌ها از سرطان کبد و واکسن پاپیلوما انسانی از سرطان مقعد

روش‌های درمان

روش‌های اصلی درمان سرطان عبارتند از:

• شیمی درمانی
• پرتو درمانی
• جراحی
• ژن درمانی
• ایمنی‌درمانی
• آنتی‌انجیوجنسیس
• هایپرترمیا
• درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک: که مشتمل بر بازسازی، تحریک، هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با به‌کارگیری آنتی‌بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان روی می‌دهد. به‌کارگیری عواملی مانند اینترفرون، سلول‌هایی که فعالیت ضد توموری مستقیم دارند، و پادتن‌های تک‌تیره رشد سرطان را کاهش می‌دهد.
• درمان فوتودینامیک (به‌کارگیری رنگ و نور): در این شیوه رنگ به داخل یک رگ تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می‌شود. پس از چند روز، این رنگ تنها در سلول‌های بدخیم باقی می‌ماند. سپس نور قرمز رنگ لیزری به سلول تابانده می‌شود و رنگ درون سلول سرطانی این نور را جذب می‌کند. این امر منجر به واکنش فوتوشیمیایی که ویرانگر سلول‌ها است می‌شود.
• سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر: در برخی موارد ضایعه بدخیم سرطان ریه منجر به مسدود شدن خشکنای می‌شود. در چنین موردی پزشک با سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر راه عبور هوا را برای بیمار باز می‌کند. این روش به گونه کامل نمی‌تواند منجر به ازبین بردن ضایعه بدخیم شود ولی کمکی است جهت آسان شدن تنفس در بیمار.
• به تازگی محققان آمریکایی با استفاده از نانوذرات، موفق به رهاسازی نوعی دارو به بدن موش شدند که موجب از بین رفتن تومور سرطانی در این حیوان می‌شود، این نانوحامل، شانس زنده ماندن در موش‌ها را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.

این نانوذرات می‌توانند ترکیبات دارویی را حمل و پروتئینی موسوم به Myc را مسدود کنند، Myc در بسیاری از سرطان‌ها نظیر سرطان خون فعال می‌شود؛ نتایج آزمایشگاهی نشان می‌دهد که ترکیب بازدارنده Myc بسیار مؤثر است، اما زمانی که این ماده به جریان خون تزریق می‌شود، به سرعت از بین می‌رود، در نتیجه باید توسط یک ماده دیگر محافظت شود.

فیزیوتراپی در سرطان

سرطان یک بیماری عمومی است و می‌تواند علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر را که سرطان نیستند تقلید کند و وقتی که تشخیص سرطان داده شد آنوقت هر چه در بیمار اتفاق می‌افتد به سرطان نسبت داده می‌شود. چه بسیار بیماری‌هایی که در سرطانی وجود داشته و قابل معالجه بوده‌است و در اتوپی تشخیص داده شده‌است و اصولاً علت مرگ عوارض غیرقابل درمان نبوده‌است. باید به این‌گونه بیماری‌های همراه توجه دقیق داشت درمان این عوارض گاهی سبب شده که بیمار مدت‌ها زندگی راحتی داشته باشد. تشخیص به موقع این گونه عوارض کمک فوق‌العاده‌ای به بیمار می‌کند.

عوارض بیوشیمی سرطان: هیپرکلسمی، هیپوکلسمی، هیپوناترمی، کمبود پتاسیم (هیپوکالمی)، زیاد بودن پتاسیم (هایپرکالمی)، بالا بودن اسید اوریک، هیپر تیروئیدیسم، هیپرلپیدمی، هیپوگلیسمی، بالا رفتن آمیلاز سرم، اختلالات تغذیه و آب و الکترولیت

عوارض بالینی سرطان: سیستم قلب و عروق، سیستم تنفسی، سیستم ادراری، ضعف عضلانی، درد شدید، استئوپروز

عوارض جراحی در سرطان: برحسب محل جراحی این عوارض بسیار متنوع و متفاوت است.

عوارض شیمی درمانی، دارو درمانی و رادیو تراپی در سرطان: عوارض گوارشی، استئوپروز، آتروفی عضلانی و عوارض دیگر

فیزیوتراپیست: دارای دانش فیزیولوژی و پاتوفیزیولوژی حرکت، دید کلی‌نگر (Holistic)، همچنین قابلیت به‌کارگیری درمان‌های غیر دارویی و برنامه‌ریزی توانبخشی است که این مجموعه دانش فیزیوتراپی نامیده می‌شود.

اهداف فیزیوتراپی در سرطان:

• کاهش عوارض بیماری سرطان
• کاهش عوارض درمان‌های سرطان
• راه‌اندازی و متحرک نگاه داشتن بیمار (کاهش عوارض بستری)
• حفظ استقلال بیمار
• کاهش درد بیمار

فیزیوتراپی با متدلوژی خاص خود می‌تواند نقش مراقبتی و حمایتی مناسبی برای بیماران سرطانی بو جود آورد. یک اصل کلی در فیزیوتراپی سرطان این است: بیمار تا آخرین لحظه زندگی بروی پای خود بایستد.

نزاری ناشی از سرطان

بیماران سرطانی به‌طور شایع دچار از دست دادن شدید چربی بدن و توده بدون چربی بدن و به دنبال آن ضعف شدید، بی‌اشتهایی و کم‌خونی می‌شوند. این نشانگان تحلیل‌برنده نزاری نامیده می‌شود. علت اصلی نَزاری سرطان مشخص نیست با این حال شکی نیست که نزاری به علت نیازهای تغذیه‌ای تومور ایجاد نمی‌شود. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که کاشکسی در نتیجه عواملی مثل سیتوکینهای تولیدشده توسط تومور و میزبان در پاسخ به تومور به وجود می‌آید.

آخرین پژوهش‌ها

پژوهشگران پزشکی می‌گویند سلول‌های داسی‌شکل ممکن است در اثر کمبودشان در خون، مجبور شوند که به سلول‌های سرطانی تمورهایی که در برابر درمان مقاومت می‌کنند، حمله کنند. این سیستم روشی نو برای درمان سرطان گزارش شده‌است. محققان موفق به کشف یک مکانیسم مولکولی جدید شده‌اند که سبب می‌شود تومورها در مقابل شیمی‌درمانی مقاوم شوند. با ادامه این تحقیقات می‌توان امیدوار بود که اثر بخشی شیمی‌درمانی افزایش می‌یابد و از تقسیم سلول‌های آسیب‌دیده یا سرطانی جلوگیری کرد.

مطالعات محققان مرکز سرطان تگزاس نشان می‌دهد که داروهای مسدودکننده بتا که معمولاً برای کاهش فشار خون و بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند، با تأثیر بر هورمون‌های استرس، خواص ضد سرطانی دارند. تأثیر این داروها در سرطان تخمدان و طول عمر بیماران به اثبات رسیده‌است. تحقیق بر روی هزار و ۴۲۵ زن مبتلا به سرطان تخمدان که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ درمان شده‌اند، نشان می‌دهد که استفاده از یک داروی مسدودکننده بتا به نام پروپرانولول سبب طول عمر این افراد می‌شود.

گروهی از دانشمندان دانمارکی و کانادایی در حین تلاش برای کشف واکسنی برای مبارزه با مالاریا در زنان باردار، به‌طور تصادفی متوجه شدند که بخشی از انگل مالاریا، می‌تواند نقش مهمی در درمان سرطان‌ها داشته باشد. محققان دریافتند یک پروتئین انگل مالاریا قابلیت از بین بردن ۹۰ درصد انواع سرطان‌ها را دارد.

محققان دانشگاه کالیفرنیا موفق به طراحی و ساخت نانوحامل کروی شکل حاوی داروی ضد سرطان شدند که می‌توان از آن برای از بین بردن تومور استفاده کرد. این نانوذرات کروی دارای پوششی از جنس پپتید است که نانودارو را نزدیک تومور سرطانی نگه می‌دارد و درحضور نوعی پروتئین، رهاسازی دارو را انجام می‌دهد.

در جدیدترین پژوهش، دانشمندان آلمانی از اسپرم برای دارورسانی به سلول‌های سرطانی استفاده کردند. این روش به ویژه برای دارورسانی به سلول‌های سرطانی موجود در دستگاه تناسلی زنان مؤثر است.

استفاده از نانو روبات‌ها جهت درمان سرطان

با شکل‌گیری نانوتکنولوژی امیدها برای درمان سرطان بیشتر شد. از آنجا که نانو ذرات از سلول‌های بدن کوچک‌تر هستند می‌توان این نوید را داد که در آینده نزدیک روبات‌های نانومتری‌ای ساخته شوند که بتوانند در نابودسازی سلول‌های سرطانی و تومورهای مغزی کمک شایانی نمایند و بیشتر سرطان‌های رایج را از بین ببرند. این نوع روش درمان هیچ‌گونه عوارض جانبی نخواهد داشت و دقیقاً با مکانیزم سلول‌های دفاعی بدن فعالیت می‌کنند و می‌توان آن‌ها را سلول‌های مصنوعی نیز نامید. در حال حاضر پروژه‌ای تحت عنوان نانو پردازنده (nanoprocessor) وظیفه تحقیق روی این روبات‌ها را بر عهده گرفته‌است.

یک شرکت زیست فناوری در نزدیکی آکسفورد، قراردادی به ارزش ۳۵۰ میلیون پوند با یکی از شرکت‌های دارویی بزرگ امضا کرده‌است که طی آن در یک آزمایش بالینی، ۱۰۰ بیمار مبتلا به سرطان را با استفاده از سلول‌های مهندسی شده T درمان می‌کند. سلول‌های T قاتل، قادر به نابودی سلول‌های سرطانی و سلول‌های آلوده به ویروس هستند.

آمارها

حدس زده می‌شود در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰ میلیون مورد جدید سرطان در دنیا ایجاد شود و این میزان طی دو دهه آینده حدود ۶۰٪ افزایش بیابد.

رتبه‌بندی کشورهای جهان بر اساس میزان مرگ و میر ناشی از سرطان

آمارها در ایران

آمار سرطان در ایران به مراتب کمتر از کشورهای غربی است. به عنوان مثال بر اساس آمار معتبر GLOBOCAN در سال ۲۰۱۸، بروز سرطان در ایران ۱۵۲٫۷ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر است (ASR یا نسبت استانداردشده بر اساس سن). همین رقم برای آمریکا ۳۶۲٫۲ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است. با این وجود، رشد بالای سرطان در ایران که بالاتر از کشورهای غربی و توسعه‌یافته‌است، نگرانی‌هایی را در کشور به وجود آورده‌است. در پاراگراف‌های بعدی، بخشی از این نگرانی‌ها را آورده‌ایم.

محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان ایران در تیرماه سال ۱۳۹۳ هجری شمسی گفت: ایران تقریباً بالاترین رشد سرطان را در جهان دارد. سرطان دومین عامل مرگ و میر در ایران است. ایرج حریرچی، معاون مدیریت منابع انسانی و توسعه وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۲ آمار ابتلا به سرطان در ایران را سالانه ۹۰ هزار نفر و تعداد افراد مبتلا به سرطان در کشور را نیم میلیون نفر اعلام کرد و تخمین زد که طی ۱۵ تا سال ۲۰ آینده موارد ابتلا به سرطان به دو برابر افزایش یابد.سرطان معده، شایع‌ترین سرطان در مردان و سرطان پستان نیز شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان ایران شناخته شده‌است.

سن ابتلا به سرطان پستان در کشور ما بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی است که متأسفانه از متوسط آمار جهانی، یک دهه جوان‌تر است.

بهزاد رحمانی رئیس هیئت مدیره انجمن علمی جراحان عمومی ایران، در شهریور ۱۳۹۳ ضمن تأیید افزایش تعداد مبتلایان به سرطان و کاهش سن مبتلایان در ایران گفت: «گفتن آمار سرطان در کشور، سیاه‌نمایی نیست بلکه واقع‌نمایی است». وی استرس، استفاده زیاد از افزودنی‌ها و نگهدارنده‌ها در مواد غذایی و همچنین آلودگی هوا را از دلایل افزایش سرطان دانست. عبدالله فضلعلی‌زاده، رئیس انجمن سرطان ایران از رشد فزاینده بیماران سرطانی در کشور به‌عنوان یک سونامی ناگهانی نام می‌برد و می‌گوید سرطان به‌عنوان یکی از معضلات جامعه بشری با تهدید انسان‌ها در تمام گروه‌های سنی سبب خسارت جانی و مالی فراوانی می‌شود که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی در آبان ۱۳۹۳ در مطلبی که با عنوان «شیوع سرطان را جدی بگیریم» در وب‌سایت شخصی خود نوشت: «سرطان یک واقعیت تلخ است و علی‌رغم این که میزان ابتلای هموطنان عزیزمان به این بیماری در مقایسه با کشورهای اروپایی ۵ برابر کمتر است، اما روندی رو به رشد دارد؛ چنان‌که وضعیت فعلی ما در این خصوص مشابه چند دهه قبل آن‌ها است و باید این موضوع را جدی بگیریم».

سن ابتلا به انواع سرطان‌ها نیز در ایران کمتر از کشورهای پیشرفته است. به‌طور مثال، در سرطان پستان سن ابتلا به دلایل ناشناخته حدود ۱۰ سال پایین‌تر از سایر کشورها است. بر اساس آمار منتشرشده توسط مؤسسه تحقیقات، درمان و آموزش سرطان بر اساس جمع کل زن و مرد در سال ۱۳۸۷، سرطان پوست با ۱۳٫۰۸٪، سرطان پستان با ۱۱٫۳۱٪ و سرطان معده با ۱۰٫۱۷٪ بیشترین موارد ابتلا را داشتند. همچنین بر اساس این آمار در مردان، سرطان پوست، معده و مثانه و در زنان، سرطان پستان و پوست به‌ترتیب بیشترین موارد ابتلا را داشتند.

بر پایه یکی از آمارها سالانه ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار ابتلا به سرطان در ایران اعلام می‌شود که ۳۵۰۰ مورد آن مربوط به کودکان است و ۸۵ درصد از این کودکان مبتلا به سرطان بهبود می‌یابند.

جدیدترین شیوه درمان سرطان

محققان دانشگاه استنفورد دریافتند، نوعی قند به نام گلیکوکالیکس سلول‌های سرطانی را احاطه کرده‌است و اثربخشی داروها را کاهش می‌دهد؛ بنابراین با حذف آن، سیستم ایمنی از وجود عامل خارجی آگاه شده و برای حمله آماده می‌شود.

جستارهای وابسته

• پیشگیری از سرطان
• انکوژن
• تومور
• متاستاز
• سرطان خون
• سرطان پروستات
• سرطان سینه
• سرطان ریه
• سرطان ای ان بی
• سرطان روده بزرگ
• سرطان معده
• سرطان گردن رحم
• کارسینوما
• سارکوما
• لنفوما
• مرکز سرطان ام دی اندرسون دانشگاه تگزاس
• اولیگونوکلئوتید
• پروتئین پی‌جی‌پی

پانویس

• Vinay Kumar, Abul K. Abbas, Nelson Fausto, Nelson Fausto. Robbins & Cotran Pathologic Basis of Disease. chapter 7, 7th edit
• Kinzler KW, Vogelstein B (۲۰۰۲)Genetic Basis of Human Cancer.McGraw-Hill
• Kurzrock R, Talpaz M (۱۹۹۹) Molecular Biology in Cancer Medicine.Pearson education, Harlow
• Lakshmi MS, Sherbet GV (1997)Genetics of Cancer: Genes Associated With Cancer Invasion, Metastasis and Cell Proliferation. Academic Press , London.
• McDonald F, Ford CHG (1997)Molecular Biology of Cancer.Springer-Verlag New York, Incorporated

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سرطان موجود است.

• پژوهشکده سرطان
• nanoprocessor project
• Asbestos & Cancer problems
• مؤسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان (به فارسی)