دندانپزشکی کودکان شاخه‌ای از دندانپزشکی است که با بچه‌ها از کودکی تا نوجوانی سروکار دارد. این شاخه اولین بار توسط انجمن دندانپزشکی آمریکا، کالج سلطنتی دندانپزشکان کانادا و کالج سلطنتی جراحان دندانپزشک استرالیایی به عنوان تخصص شناخته شد.
این شاخه تمرکز خود را بر روی رشد کودک/نوجوان، صدمات بیماری‌ها و پیشگیری از وقوع آنها، مدیریت و روانپزشکی کودکان و بقیهٔ جنبه‌های این شاخه قرار میدهد. بعضی دندانپزشکان کار خود را تخصصی تر کرده و به معالجهٔ کودکان فلج مغزی، عقب افتادهٔ ذهنی و اوتیسم می‌پردازند.
دندانپزشکان عمومی در صورت تمایل می‌توانند دو یا سه سال تحت آموزش این رشته قرار بگیرند و مدرک تخصص دندانپزشکی کودکان را دریافت کنند. تفاوت دندانپزشکی عمومی با تخصص اطفال، خود بیانگر اعتماد و صداقتی است که برای کودکان در رابطه با دندانپزشکانشان قرار داده شده است. به‌طور کلی یکی از اجزای این رشته، روانشناسی کودک است. دندانپزشک کودکان باید در تزئین مطب، ارتباط با کودکان و آموزش راهای پیشگیری از پوسیدگی دندان دقت لازم را داشته باشند تا ملاقات‌های میان کودک و دندانپزشک، لذت بخش باشد.
دندانپزشکان کودکان، اهمیت خاصی برای پوسیدگی دندان قائل هستند. تحقیقات نشان میدهد که بهداشت دهان پایین در بچه‌ها منجر به اختلال در رشد کودک ،عملکرد درسی ضعیف در مدرسه و همچنین روابط اجتماعی ضعیف میشود؛ بنابراین متخصصان اطفال، توصیه‌هایی در رابطه با تقویت دندان‌ها، عادت‌های غذایی سالم و سایر مواردی که مانع بیماریهای دهان میشود، می‌کنند.
علاوه بر این، آنها در راستای سلامت دندانهای اولیه (دندانهای شیری) فعالیت می‌کنند تا زمانی که این دندان‌ها بیفتند. علت اهمیت دندانهای شیری به این خاطر است که به بچه‌ها اجازهٔ جویدن درست را میدهد و این به خودی خود موجب سلامت تغذیه‌ای کودک میشود؛ همچنین این دندان‌ها به یادگیری تکلم در کودک و حفظ فضای مورد نیاز برای رشد دندانهای دائمی کمک میکند.
نقش دندانپزشک کودکان با ورود کودک به مرحلهٔ نوجوانی تغییر میکند. آنها متوجه حس «پیش خود مجسم سازی» بیمارانشان می‌شوند بنابراین در راستایی فعالیت می‌کنند تا نیازهای این گروه سنی را نیز برآورده سازند. آنها به بیمارهایشان اطلاعاتی در خصوص روکش‌های دندان و دندانهای عقل، می‌دهند.
دندانپزشک کودکان، سلامت دندانهای کودک را ارتقاء میدهد و همچنین در نقش منبع اطلاعاتی در این خصوص برای والدین آنها عمل میکند. انجمن دندانپزشکی کودکان آمریکا (AAPD) و انجمن پزشک کودکان آمریکا (AAP) توصیه می‌کنند که ملاقات با دندانپزشک باید هر شش ماه، پس از اولین رویش دندان در کودکان یا یک سال پس از تولد کودکان، صورت بگیرد؛ زیرا با معاینهٔ مرتب و تشخیص به موقع بیماریهای دندان، می‌توان پوسیدگی دندان بچه‌ها را در همان مراحل اول رفع کرد. در حال حاضر معاینه و معالجه کودکان در مطب دندان پزشکی دیجیتال بسیار مناسب می باشد. در این مراکز بدلیل استفاده از دستگاه های دیجیتال و لیزر جهت درمان بیماری های دهان و دندان کودکان ، درمان کاملا بدون درد و عوارض می باشد. تشخیص به موقع بیماریهای دهان برای سلامت دهان و دندان و عادت‌های تغذیه‌ای کودکان در آینده نقش مهمی دارد. در این راستا، برنامه‌های آموزشی برای والدین در خصوص مسواک زدن، نخ دندان و فلوئورید، اطلاعاتی راجع به انگشتان و عادت‌های جویدن پستانک در کودک، مشاورهٔ تغذیه و سایر اطلاعات در خصوص رشد کودک، داده میشود.از سنین دبستان استفاده از دهانشویه ی حاوی فلوراید در تکمیل رشد دندانهای دائمی نقش بسزایی دارد.
درمان‌های رایج در دندانپزشکی کودکان
عصب کشی برای دندان شیری
اجزای دندان های شیری دقیقاً مانند دندان های دائمی است. چنانچه پوسیدگی یک دندان شیری زود ترمیم نشود باعث عفونت و درد میشود و در برخی از مواقع این عفونت از سوراخ انتهای ریشه خارج و به لثه و استخوان اطراف دندان سرایت میکند. درمان عصب کشی برای دندان های شیری یکی از اقدامات تخصصی محسوب میشود که بایستی زیر نظر متخصص دندانپزشکی اطفال صورت گیرد
روکش دندان های شیری
برخی از دندان های شیری به دلیل پوسیدگی وسیع و چند سطحی به درمان پالپ یا عصب‌کشی نیاز پیدا می‌کنند. در این حالت ترمیم خوب و باکیفیت دندان برای طولانی‌مدت وجود ندارد، بنابراین بهتر است بعد از انجام درمان پالپ، تاج دندان را با روکش بازسازی کرد.
روکش‌ها به شکل پیش‌ساخته و به صورت فلزی موجود است. دوام و ماندگاری این روکش ها بالاست از شکستن بعدی دندان جلوگیری و جلوی پوسیدگی‌های بعدی را می‌گیرد.
پیشگیری از پوسیدگی های دندانی
۱-تعدیل در رژیم غذایی به این صورت که تعداد دفعات دریافت مواد قندی بسیار مهمتر از حجم دریافت است و خوردن میان وعده های سبک وصنعتی زمینه ی پوسیدگی را بیشتر فراهم میکند.خوردن نوشابه ها علاوه بر پوسیدگی زا بودن ساینده هم هستند.
۲-فلوراید ها به صورت دهانشویه ،خمیردندان،ژل،وارنیش،آب آشامیدنی حاوی فلورایداست و اثر موضعی روی مینای دندان و استحکام بافت مینا دارد.و ترمیم یا دوباره معدنی شدن مینا را در مراحل اولیه ی پوسیدگی منجر میشود.
عمل فلوراید تراپی یعنی کاربرد موضعی فلوراید به صورت دوره ای برای دندان های کودکان، به منظور افزایش مقاومت دندان ها در برابر پوسیده شدن می باشد. در روش فلورایدتراپی دندانپزشک ابتدا دندان ها را با برس و خمیر مخصوص تمیز می نماید و سپس فلوراید بصورت ژل یا وارنیش روی دندان ها قرار داده می شود. بعد از آنکه ژل بر روی دندان مالیده شد، کودک باید چند بار آب دهان خود را خالی کند ولی دهان نباید شسته شود و تا نیم ساعت بعد هم کودک نمی تواند چیزی بخورد یا بیاشامد.
۳-فیشور سیلانت ها
شیار های دندان به خصوص در دندانهای تازه رویش یافته مستعد پوسیدگی هستند و موثرترین راه پیشگیری برای این موارد استفاده از فیشور سیلانت است.
۴-حذف پلاک دندانی از روی دندان به کمک مسواک و نخ دندان از دیگر راهکارهای پیشگیری از پوسیدگی دندان است.
۵ - فضا نگهدار دندان کودک
هنگامی که دندان کودک می افتد و یا کنده میشود، دندانهای دو طرف فضای خالی دندان شروع به حرکت به سمت فضای خالی و به سمت یکدیگر می کنند تا جای خالی را پر کنند.
فضا نگهدار دندان کودک یا اسپیسر (spacer) مانع حرکت دندانهای مجاور (و گاهی دندان مقابل) به سمت فضای خالی میشود بنابراین جا را برای رشد دندان دائمی حفظ میکند.
ناهنجاری های دندانی
تشخیص ودرمان ناهنجاری های دندانی از مسائل مهم دندانپزشکی کودکان است.چراکه در بعضی موارد بیانگر اختلالات ژنتیکی است و نیاز به مشاوره ژنتیکی دارد.ناهنجاری های دندانی که شامل ناهنجاری در فرم دندان ،تعداد دندان،تمایز بافتی و تمایز شکلی است و ناهنجاری در روند رویش و تکامل ریشه است.
کودکان دارای مشکلات پزشکی
نقش دندانپزشکی در کودکان با مشکلاتی نظیر بیماریهای مادرزادی قلبی،اختلالات خونی نظیر هموفیلی،تالاسمی،نقص ایمنی و بیماری های دهانی مرتبط با عفونت HIV،بیماری کلیوی،بیماری نقص کبد، پیوند اعضا،اختلالات تیروئیدو پاراتیروئید،بیماریهای تنفسی و بیماری های عصبی،عیوب بینایی ،عیوب شنوایی،کودکان با ناتوانی های عملکردی و اختلالات ژنتیکی وسرطان کودکان حائز اهمیت است .و نیاز به مراقبت های خاص و توجه ویژه ی دندانپزشکی دارد.
پوسیدیگی دندان شایع ترین بیماری کودکان مربوط به دهان و دندان است.
مراقبت از دندان کودک امری خیلی مهم است، که تاثیر زیادی در اعتماد به نفس کودک و مهم تر از آن سلامتی کودک دارد. پوسیدگی و خرابی دندان یک بیماری شایع و مضر برای سلامت دندان های کودک است و در صورت عدم درمان پوسیدگی، می تواند تا جایی پیش رود که باعث از بین رفتن دندان های کودک شود و تأثیر جبران ناپذیری بر سلامت عمومی کودک داشته باشد. اکثر والدین معتقد هستند چون دندان های شیری موقتی هستند، اهمیت زیادی ندارد، ولی این تفکر نا به جا، سلامتی خیلی از کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد، طبق داده های ارائه شده توسط CDC ، بیش از ۴۲٪ کودکان بین ۲ تا ۱۱ سال دارای حفره در دندان های خود هستند.
شاید جالب باشد بدانید ، میزان گزارش های مربوط به وجود حفره در دندان های کودکان ۵ برابر بیشتر از آسم و ۲۰ برابر بیشتر از بیماری دیابت است.
۴. دکتر نرگس بوجارپور، مقاله دندانپزشکی کودکان
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Pediatric dentistry». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ ژانویه ۲۰۱۱.
پیوند به بیرون
- انجمن دندانپزشکی کودکان آمریکا
- انجمن دندانپزشکی کودکان ایران
- چگونه بهترین دندانپزشک کودک را انتخاب کنیم
▪انجمن حمایت از کودکان سرطانیhttps://web.archive.org/web/20150708195446/http://mahak-charity.org/main/index.php