دسترس‌پذیری وب (به انگلیسی: Web Accessibility)، به توانایی دستیابی آسان و استفادهٔ برابر از منابع جهانی داده‌ها و اطلاعات صفحه‌های وب برای همهٔ کاربران، حتی کاربرانی که به نوعی از معلولیت‌های انسانی رنج می‌برند، گفته می‌شود. وب‌گاههایی که درست طراحی و ویرایش شده و بر مبنای استانداردهای وب برپا شده باشند، برای همه کاربران با هرگونه توانمندی جسمی، به گونه‌ای یکسان در دسترس خواهند بود. برای نمونه صفحه‌ای از وب که با استانداردهای وب طراحی شده و کُد ابرمتن (اچ‌تی‌ام‌ال) آن درست نوشته شده باشد، پیوندهای آن دارای نامگذاری نهفته در کُد، و تصویرهای آن دارای 'متن‌های جایگزین تصویر' باشد، به کاربران نابینا کمک می‌کند تا با نرم‌افزارهای تبدیل متن به گفتار یا سخت‌افزارهای تبدیل متن به خط بریل، بتوانند به داده‌های صفحه دسترسی داشته باشند.
نمونه دیگر صفحه‌های وب با متن‌های بزرگ و خوانا هستند که کاربران با مشکل بینایی اندک را در دستیابی به داده‌های وب یاری می‌دهند، یا پیوندهایی که زیرشان خط کشیده شده و با متن اصلی فرق دارند، کاربرانی که مشکل کوررنگی دارند را یاری می‌دهند. نمونه‌های بیشتری پیرامون گفتار دسترس‌پذیری وب وجود دارد، صفحه‌ای که کُد آن درست و استاندارد نوشته شده باشد، پیوندهایش را می‌توان تنها با صفحه کلید، یا دستگاه‌های ساخته شده برای کاربران ناتوان جسمی رهبری کرد. یا تکه فیلم‌هایی که زیر کادر نمایش آنها متن یا نشانهای گرافیکی وجود دارد، کاربران ناشنوا و دستهٔ دیگری که مشکل شنوایی دارند را توانمند می‌کنند. همچنین متن‌هایی که مرتب و خوانا نوشته شده و با تصویرسازی و عکس همراه باشند، دسترسی به محتوای وب را برای کاربرانی که مشکل دیسلکسیا (به انگلیسی: Dyslexia) و مشکل فراگیری دارند، آسان‌تر می‌کنند. هنگامی که طراحی سایت بر پایهٔ دسترس‌پذیری استوار شده و بر همان مبنا به روز شود، هیچ یک از مشکل‌های بالا رخ نداده و در نتیجه دسترسی به محتوای اینترنت برای همه کاربران آسان خواهد بود.
فناوری‌های کمکی، برای مرور وب
کاربرانی که ناتوانی‌های جسمی و ذهنی دارند، با سود جستن از فناوری‌های زیر، وب را مرور می‌کنند:
- نرم‌افزارهای صفحه خوان: هرآنچه بر سطح نمایشگر رایانه نوشته شده را برای فرد می‌خواند، برای نمونه صفحه وب. کدهای وب نااستاندارد این نرم‌افزار را گمراه می‌کنند.
- ترمینال بریل: دستگاهی که هر آنچه بر روی صفحه نمایشگر می‌آید را به خط بریل برجسته می‌سازد و به صفحه کلیدی به خط بریل برای نابینایان وصل شده.
- نرم‌افزارهای بزرگنمایی: بخشی از صفحه را به گونه‌ای بزرگتر نمایش می‌دهند، تا کاربرانی که بینایی اندک دارند بتوانند آنرا بخوانند.
- نرم‌افزارهای تشخیص صدا: با گفتن فرمانهایی، این نرم‌افزار آنها را به رایانه فرستاده و به خواسته کاربر کارهایی را انجام می‌دهد، همچنین گفتار را به متنی با دستور زبان درست در رایانه می‌نویسد. برای کاربرانی که مشکل استفاده از موش و صفحه کلید دارند.
- پوشش‌های صفحه کلید: برای روان تر ساختن کار تایپ بر روی صفحه کلید.
راهنمای طراحی محتوای وب دسترس‌پذیر
در سال ۱۹۹۹ میلادی، گروه دسترس‌پذیری وب (WAI) وابسته به کنسرسیوم جهانی وب، نسخه نخست راهنمای کلی و خط کشی‌های زیربنایی دسترس‌پذیری وب (WCAG ۱.۰) را انتشار دارد. این راهنما اکنون در همه جهان به عنوان راهنمای کلی و خط کشی زیر بنایی دسترس‌پذیری در وب پذیرفته شده‌است. از سال ۲۰۰۳ تاکنون این گروه بر روی نسخه دوم (WCAG ۲.۰) این راهنما کار می‌کند که اکنون گامهای واپسین خود را برای به روز بودن، و همگام بودن با استانداردهای صنعتی می‌پیماید.
شیوه‌نامۀ دسترسی‌پذیری محتوای وب (WCAG) یک دستورالعمل فنی است که شامل ۱۲ تا ۱۳ راهبرد (Guideline) کلی می‌شود. این راهبردها خود به شاخص‌های موفقیت قابل آزمایش تقسیم می‌شوند. بسته به اینکه به دنبال پیاده‌سازی نسخه ۲.۰ یا ۲.۱ از WCAG هستید، حداکثر با ۷۸ شاخص موفقیت سر‌و‌کار خواهید داشت.
شیوه‌نامۀ دسترسی‌پذیری محتوای وب ( 2.1 WCAG) توسط کانال استیج کاربردپذیری، به‌صورت روان به فارسی ترجمه شده است.
دسترس‌پذیری وب و دولت‌ها
قانونها و قراردادهای مربوط به دسترس‌پذیری وب، در کشورهای کانادا، فیلیپین، انگلستان، اسپانیا، استرالیا، سوئد و ایرلند پذیرفته شده و در شماری از این کشورها، برای همه دستگاه‌ها و نهادهای کشوری ضروری است. در کانادا برای نمونه، همه دستگاهای فدرال مجبورند قانونهای مربوط به دسترس‌پذیری وب و گونه نمایش سایت وب خود را همانند راهنمای کنسرسیوم وب رعایت کنند. افزون بر آن، شماری از این کشورها قانونهای محلی خود را نیز به این راهنما افزوده‌اند.
جستارهای وابسته
- ویکی‌پدیای انگلیسی
| موضوع‌های اصلی |
|||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رویکردها | |||||||||||
| حقوق، قوانین، پشتیبانی‌ها |
|
||||||||||
| ساختارمند و یاری‌دهنده |
|||||||||||
| مشکل‌های اجتماعی |
|||||||||||
| هنر، رسانه، فرهنگ، ورزش |
|||||||||||
