پناهگاه مکانی است مقاوم برای حفاظت افراد و/یا اشیاء ارزشمند در برابر آسیب‌های ممکن در رابطه با بمباران یا بلایای طبیعی. پناهگاه‌ها معمولاً زیر زمین ساخته می‌شوند ولی پناهگاه‌های سطحی و مرتفع نیز وجود دارند. دربسیاری موارد تونل‌های شهری یا بخشهایی از مسیرهای زیرزمینی مترو به نوعی ساخته می‌شوند تا مقاوم بوده و بتوان در صورت لزوم از آن‌ها به عنوان پناهگاه استفاده کرد. در زمان جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم از پناهگاه‌های بسیاری استفاده می‌شد. پناهگاه‌ها، ازجمله تونل‌های شهری و مترو به عنوان حفاظ در برابر زمین لرزه در بسیاری رسانه‌ها مورد بحث هستند ولی از آنجا که وقوع زمین لرزه تا امروز قابل پیش‌بینی دقیق نیست، اینست که پناهگاه در بهترین وجه می‌تواند در صورت واکنش بسیار سریع در برابر پس لرزه‌های احتمالی حفاظت دهد.
ساختن پناهگاه در برخی کشورها الزام قانونی دارد و در قالب قوانینی چون دفاع غیرنظامی تعریف می‌شود. یکی از این کشورها سوئیس است که در مقایسه با جمعیت این کشور٫ دارای بیشترین تعداد پناهگاه در دنیاست. سوئیس با جمعیت ۷٫۶۰۰٫۰۰۰ نفری و تعداد ۳۰۰٫۰۰۰ پناهگاه رسمی (در سال ۲۰۱۱) در واقع مکان پناه برای ۸٫۶۰۰٫۰۰۰ نفر در اختیار دارد.
تاسیسات و تجهیزات ایمنی پناهگاه
پناهگاه می‌بایستی دارای حد اقلی از استانداردها باشد تا خود تبدیل به مشکل نشود. استاندارد‌های لازم عبارتند از: انبار مواد غذایی کنسرو، آب و داروهای لازم و حیاتی، پتو، سامانه مستقل هوارسانی با فیلتر‌های لازم (ضد غبار، گازهای سمی و/یا ضد مواد رادیو اکتیو)، سامانه نورپردازی با انرژی برق مستقل (اکثراً باتری)، سامانه رادیویی و خبررسانی، سرویس بهداشتی و در صورت امکان آسانسور برای افراد ناتوان. برای کارآمد بودن و ماندن این سامانه‌ها، می‌بایستی تأسیسات و تجهیزات پناهگاه‌ها در فواصل زمانی معقول (حد اقل بخاطر: مواد غذایی/آب/ فیلترها/باتری‌ها...) به وسیلهٔ خدمه ویژه کنترل و در صورت لزوم ترمیم گردند.
در ایران
بخشهایی از تونل‌های شهری و مسیرهای مترو در ایران پناهگاه محسوب می‌شوند و می‌بایستی علناً نشانه گذاری شوند تا مردم آن بخش‌ها را به خوبی بشناسند. استفاده از هر تونل یا سازه زیرزمینی به عنوان پناهگاه جایز نیست و می‌تواند خطرناک باشد. پناهگاه در ایران در دوران جنگ ایران و عراق برای محافظت از مردم در مقابل بمباران هوایی کاربرد داشت.
جستارهای وابسته
- دفاع غیرنظامی
- سازمان قطار شهری شیراز: ایستگاه‌های مترو؛ پناهگاه عمومی
- تارنمای مردم سالاری: تونل‌های مترو بهترین پناهگاه در برابر زلزله ۸٫۵ ریشتری
- بمباران پناهگاه پارک شیرین کرمانشاه
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پناهگاه موجود است. |
