پرتو یونیزان
پرتو یونیزان یا تابش یون‌ساز (به انگلیسی: Ionizing radiation) تابشی است که به اندازهٔ کافی انرژی دارد تا الکترون‌ها را از اتم یا مولکول جدا کند یا به بیانی دیگر آن‌ها را یونیزه کند. تابش یونیزان از ذره‌های درون‌اتمی، اتم‌ها یا یون‌هایی با سرعت بسیار بالا (سرعتی نزدیک به سرعت نور) یا موج‌های الکترومغناطیسی با انرژی بسیار بالا مانند گاما و ایکس ساخته‌شده‌است.
تابش یونیزان در اثر واکنش هسته‌ای - اعم از طبیعی یا مصنوعی - با دمای بسیار بالا (مثلاً در هاله خورشید یا در حالت پلاسما) از طریق تولید ذره‌های پرانرژی در شتاب‌دهنده ذره‌ای یا از طریق فرایندهای طبیعی مانند رعد و برق یا انفجار ابرنواختر پدید می‌آید.
وقتی تابش یونیزان رخ‌می‌دهد می‌تواند ذرات زیراتمی (عموماً الکترون، پروتون، نوترون و گاهی تمام هسته) را از اتم آزاد کند. چنین رویدادی، پیوستگی شیمیایی را دگرگون کرده و یون ایجاد می‌کند. تابش یونیزان را می‌توان به دو گروه مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد.
جستارهای وابسته
|
پرتو (فیزیک و سلامت)
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مقالات اصلی |
|
||||||
| تابش الکترومغناطیسی و سلامتی | |||||||
| مقالات وابسته | |||||||
|
مواد و عوامل ایجاد کننده سرطان (مواد سرطان‌زا)
| |
|---|---|
| Prominent human carcinogens | |
| فهرست‌های مرکز جهانی تحقیقات سرطان (IARC) | |
| |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Main articles | |
|---|---|
| Measurement quantities & units |
|
| Instruments and measurement techniques |
|
| Protection techniques | |
| Organisations | |
| Regulation | |
| Radiation effects | |
همچنین نگاه کنید به: رده‌های Medical physics، Radiation effects، Radioactivity، Radiobiology و Radiation protection
| |
| کتابخانه‌های ملی | |
|---|---|
| سایر | |