 |
| ادبیات گمانه‌زن |
|---|
 درگاه Portal
|
ویران‌شهر (به انگلیسی: Dystopia) یک جامعه یا سکونت‌گاه خیالی در داستان‌های علمی–تخیلی است که در آن، ویژگی‌های منفی، برتری و چیرگی کامل دارند و زندگی در آن دلخواهِ هیچ انسانی نیست. این جوامع معمولاً زمانی از یک جامعه را نشان می‌دهند که به نابودی و هرج‌ومرج رسیده‌است. این جوامع در زمان‌هایی بد و شوم ترسیم می‌شوند. با این تعریف، یک «جامعهٔ پاد-آرمانی» نقطهٔ مقابل و وارونهٔ یک جامعهٔ آرمانی (آرمان‌شهر) است. آرمان‌شهرها جوامعی خیالی هستند که در آن‌ها همه‌چیز مثبت و ایدئال است. ترسیم یک جامعهٔ پادآرمان و بدزمانه توسط نویسندگان آینده‌گرا معمولاً به‌منظور هشدار به مردم در مورد ادامه یا افزایش چیرگی برخی معضلات اجتماعی صورت می‌گیرد.
واژه‌گزینی
معادل‌های متفاوتی برای واژهٔ «dystopian» در فارسی پیشنهاد شده‌اند؛ ویران‌شهر (مصوب فرهنگستان زبان)،پادآرمانشهر، تباه شهری، مدینهٔ فاسده (در برابر مدینهٔ فاضله)، مدینهٔ ضاله، دُش‌شهر (گرته‌برداری از Dystopia در انگلیسی)، پسارستاخیز
مضمون‌ها
برخی از موضوعات ویران‌شهری محبوب در داستان‌ها عبارت‌اند از:
- جامعه‌ای که در آن هیچ آزادی‌ای دیگر وجود ندارد (حتی آزادی‌های کوچک شخصی) و حکومتی تمامیت‌خواه بر همه‌چیز انسان‌ها حکم می‌راند.
- جامعه‌ای که توسط رایانه‌ها و ربات‌ها اداره و کنترل می‌شود.
- داستان‌هایی دربارهٔ سرنگونی امپراتوری‌های جهان در آینده.
- جامعه‌ای که در آن همه‌چیز و همه‌کس همانند و یکسان است و در آن ابراز احساسات و نمایاندن جنبه‌های فرهنگی ممنوع است.
- جامعه‌ای که در آن انسان‌ها تنها نقش خوراک برای موجودات دیگر را دارند یا اینکه انسان‌ها را برای برداشت اندام و احشاء آن‌ها پرورش می‌دهند.
- جهانی که در آن در پی جنگ هسته‌ای، بیماری یا فاجعه‌ای دیگر نسل بشر تقریباً برافتاده است.
آثار معروف ویران‌شهری
کتاب
- مزرعهٔ حیوانات نوشتهٔ جورج اورول
- دنیای قشنگ نو نوشتهٔ آلدوس هاکسلی
- ۱۹۸۴ نوشتهٔ جورج اورول
- ۴۵۱ درجه فارنهایت نوشتهٔ ری بردبری
- ماشین از کار می‌ایستد نوشتهٔ ای ام فورستر
- ما نوشتهٔ یوگنی زامیاتین
- وی مثل وندتا نوشته آلن مور
- تصادف نوشتهٔ جیمز گراهام بالارد
- این هنگامه بی‌عیب نوشتهٔ آیرا لوین (در سال ۱۳۶۳ در ایران با ترجمه جمشید نرسی بنام یونی‌کامپ چاپ شده‌است)
- سه‌پایه‌ها نوشتهٔ جان کریستوفر؛ «در ابتدا» سه‌گانه‌ای مشهور با عنوانهای کوه‌های سفید، شهر طلا و سرب و برکهٔ آتش و «۲۰ سال بعد از آن کتاب چهارم یا آغاز ماجرا» وقتی سه‌پایه‌ها به زمین آمدند
- اطلس ابر نوشتهٔ دیوید میچل (بخش شهادتنامه سانمی-۴۵۱)
- میرا نوشتهٔ کریستوفر فرانک
- میان ستاره‌ای نوشته کریستوفر نولان ۲۰۱۴
- سرگذشت ندیمه نوشتهٔ مارگارت اتوود
- شهر گاتهام در مجموعه کتاب‌های کمیک دی‌سی
- سندروم ژولیت نوشته ضحی کاظمی
فیلم
- پرتقال کوکی (فیلم) به کارگردانی استنلی کوبریک
- آلفاویل به کارگردانی ژان لوک گدار
- سر وقت به کارگردانی اندرو نیکول
- سریال آینهٔ سیاه از نتفلیکس
- مد مکس: جادهٔ خشم به کارگردانی جرج میلر
- بلید رانر به کارگردانی ریدلی اسکات
- جاده به کارگردانی جان هیلکات
- خرچنگ (فیلم) به کارگردانی یورگوس لانتیموس
- وی مثل وندتا به کارگردانی جیمز مک تیگو
- بازی‌های عطش به کارگردانی فرانسیس لارنس
- میان‌ستاره‌ای (فیلم) به کارگردانی کریستوفر نولان
- دایورجنت
- دونده مارپیچ
موسیقی
بازی رایانه‌ای
- bioshock series
- The Last of us
- مدارک لطفاً از لوکاس پوپ
- horizon zero down
- سایبرپانک ۲۰۷۷
- Disco Elysium
پانویس
- ویکی‌پدیای هلندی.