نیتیزینون

نیتیزینون

داده‌های بالینی
AHFS/Drugs.com	Consumer Drug Information
داده‌ها	EU EMA: by INN US سازمان غذا و دارو (آمریکا): Nitisinone
روش مصرف دارو	دهانی
کد ATC	A16AX04
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی	US: فقط ℞
داده‌های فارماکوکینتیک
نیمه‌عمر حذف	تقریباً ۵۴ ساعت
شناسه‌ها
نام آیوپاک 2-[2-nitro-4-(trifluoromethyl)benzoyl] cyclohexane-1,3-dione
شمارهٔ سی‌ای‌اس	۱۰۴۲۰۶-۶۵-۷ Y
پاب‌کم CID	۱۱۵۳۵۵
IUPHAR/BPS	۶۸۳۴
دراگ‌بنک	DB00348 Y
کم‌اسپایدر	۱۰۳۱۹۵ Y
UNII	K5BN214699
KEGG	D05177 Y
ChEBI	CHEBI:۵۰۳۷۸ Y
ChEMBL	ChEMBL۱۳۳۷ Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID9042673
ECHA InfoCard	100.218.521
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی	C14H10F3NO۵
جرم مولی	329.228 g/mol g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)	Interactive image
SMILES O=C(c1ccc(cc1[N+]([O-])=O)C(F)(F)F)C2C(=O)CCCC2=O
InChI InChI=1S/C14H10F3NO5/c15-14(16,17)7-4-5-8(9(6-7)18(22)23)13(21)12-10(19)2-1-3-11(12)20/h4-6,12H,1-3H2 Y Key:OUBCNLGXQFSTLU-UHFFFAOYSA-N Y
(verify)

نیتیزینون (انگلیسی: Nitisinone) با نام تجاری اورفادین، دارویی است که جهت کند کردنِ اثرات سوء بیماری مادرزادی «تیروزینمی نوع یک» (در کنار محدودیت‌های تغذیه‌ای رایج) بکار می‌رود.

از سال ۱۹۹۱ میلادی که این دارو بدین منظور مورد استفاده قرارگرفت، نیتریزینون جایگزین پیوند کبد به عنوان خطِ اولِ درمان شده‌است.

این دارو همچنین برای درمان بیماری ادرار سیاه در دست بررسی است.

مکانیسم اثر

مکانیسم عمل این دارو، مهار آنزیمی ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز (HPPD) است. این عمل در بیماران مبتلا به تیروزینمی نوع یک، منجر به جلوگیری از ساختِ «مالئیل‌استواستیک اسید» و «فوماریل‌استو استیک اسید» می‌گردد. این دو ماده پیش‌ساز سوکسینیل‌استون هستند که خاصیت سمی برای کبد و کلیه انسان دارد.

استفاده از نیتیزینون در مبتلایان به بیماری ادرار سیاه (آلکاپتونوری) موجب کاهش شدید سطح «هموجنتیستیک دی‌اکسیداز» (HGD) می‌گردد.

عوارض جانبی

نفخ شکمی، تیرگی ادرار، شکم‌درد، احساس ضعف و خستگی، سردرد، مدفوع روشن، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و زردی پوست و چشم‌ها، برخی از عوارض جانبی این دارو هستند.

تاریخچه

نیتیزینون در اصل با هدفِ تولیدِ دسته‌ای از علف‌کش‌ها به نام «بازدارنده‌های ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز» ساخته شد و متعلق به خانوادهٔ «بنزوئیل‌سیکلوهگزان-۱و۳-دیون» است که از گونه‌ای فیتوتوکسین طبیعی در نوعی گیاهِ شیشه‌شور استرالیایی به نام «کالیستمون سیترینوس» بدست می‌آید. آنزیم ۴-هیدروکسی‌فنیل‌پیرووات دی‌اکسیژناز برای کاتابولیسم تیروزین در گیاهان و جانوران ضروری است. در گیاهان، این فراین منجر به تخریب سبزینه و مرگ آنان می‌شود. در مطالعات سم‌شناسی، معلوم شد که نیتیزینون در موش‌های صحرایی و انسان اثرات عملکردی دارد.

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Nitisinone». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۸.