زیست‌کش
زیست‌کش یک ماده شیمیایی یا میکروارگانیسم است که می‌تواند هر گونه میکروارگانیسم زیان‌آور را با استفاده از روش‌های شیمیایی یا زیستی از میان ببرد، خنثی کند و کنترل کند. زیست‌کش می‌تواند سنتتیک یا طبیعی باشد.
کاربرد
زیست‌کش‌ها معمولاً در پزشکی، کشاورزی، جنگل‌داری و صنعت کاربرد دارند. مواد نگاهدارنده مانند نگهدارنده چوب، پلاستیک و فیبر، رنگ‌ها، پارچه، و نیز مواد گندزدا و ضد رسوب زیست کش هستند. زیست کش می‌تواند آفت کش باشد؛ مانند قارچ کش، علف کش، حشره کش، جلبک کش، راب کش، موش کش و جونده کش، دافع حشرات یا ضد میکروب باشد؛ مانند مواد شوینده و پاک‌کننده بدن و مو، آنتی‌بیوتیک، ضدباکتری، ضد ویروس، ضد قارچ، ضدانگل یا ضدپارازیت و نیز ضد پروتوزآ باشد. مواد ضدعفونی‌کننده در درمان عفونت‌ها نیز زیست کش می‌باشند.
پیشگیری بیماری‌های عفونی
زیست کش‌ها در پیشگیری بیماری‌های عفونی گوناگون بکار می‌روند.
- بیماری‌های عفونی که توسط ناقل آلوده، یعنی بندپایان آلوده منتقل می‌شوند، مانند بیماری انگلیمالاریا و بیماری‌های ویروسی تب دنگی و چیکونگونیا.
- بیماری‌های منتقل شده از غذا، مانند بیماری‌های باکتریایی سالمونه لوسیس و لیستریوسیس.
- عفونت‌های بیمارستانی مانند ام.آر.اس.آ
تقسیم‌بندی زیست کش‌ها
زیست کش‌ها را می‌توان به دو گروه عامل‌های اکسیدکننده و عامل‌های غیر اکسیدکننده تقسیم کرد.
عامل‌های اکسیدکننده عبارتند از:
- کلر
- دی‌اکسید کلر
- کلرویزوسیانورات‌ها
- هیپوکلریت
- ازن
عامل‌های غیر اکسیدکننده عبارتند از:
- آکرولین
- آمین‌ها
- کلرینیتد فنولیک‌ها
- نمک‌های مس
- ترکیب‌های ارگانو سولفور
- نمک‌های چهار تائی آمونیم
در موارد بسیاری عامل‌های اکسیدکننده، کارایی لازم را نداشته و عامل‌های غیراکسیدکننده افزوده می‌شود.
دربارهٔ برخی مواد زیست کش
- ترکیبات آلی قلع با نام تری بوتیل تین (TBT)
ارگانوتین‌ها ترکیباتی با خاصیت باکتری کش ی و قارچ کش ی قوی هستند، به همین دلیل بسیاری از تری ارگانوتین‌ها به عنوان زیست کش در محیط زیست کاربرد دارند. از سال ۱۹۶۰ ترکیبات تری بوتیل تین به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان در رنگ‌های ضد خزه برای جلوگیری از رشد ارگانیسم‌های رسوبگذار بر روی تجهیزات ثابت و متحرک مورد استفاده بوده‌اند. ورود این ترکیبات به محیط دریا برای موجودات آبزی اکوسیستم دریا پیامدهای زیست‌محیطی مهمی را به دنبال دارد، این امر منجر به ممنوعیت تولید رنگ‌های ضد خزه دارای تری بوتیل تین تا سال ۲۰۰۳ و ممنوعیت استفاده از آن‌ها تا سال ۲۰۰۸ در تمامی آب‌های دنیا شده‌است. علیرغم ممنوعیت استفاده از این ترکیبات در بسیاری کشورها، تری بوتیل تین (TBT)در آب، رسوب و نمونه‌های زیستی بسیاری از مناطق ساحلی و مناطق مصبی قابل اندازه‌گیری است.
ترکیبات چهارتایی آمونیم به عنوان زیست کش در مواد نگهدارنده پلاستیک، در صنایع مرغداری و نیز در محیط‌های آبی، سنتزهای ارگانیک و … بکار می‌روند.
- مس یک ابزار زیست کش
یون‌های مس به تنهائی یا در ترکیب‌ها، قرن‌ها است که برای ضدعفونی کردن جامدات، مایعات و بافت انسانی بکار رفته‌است. امروزه نیز، مس در تصفیه آب و به عنوان جلبک کش، قارچ کش، نماتد کش، راب کش و نیز به عنوان عامل ضد باکتری و ضدرسوب بکار می‌رود. مس یک زیست کش است.
سطوح مس و آلیاژهای آن به عنوان اولین ماده جامد ضدمیکروبی شناخته شده‌است.
آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۸ با معرفی ۴۷۹ آلیاژ مس، آن‌ها را به عنوان سطوح ضدمیکروب به ثبت رسانده‌است. پیش از این، تنها مواد مایع و گازی شکل مانند اسپری‌ها و پودرهای کنسانتره به عنوان استریلیزه‌کننده، ضد عفونی‌کننده و ضد میکروب شناخته می‌شدند. سطح ضد میکروبی مس، بیش از ۹۹٫۹٪ باکتری‌ها را در مدت دو ساعت می‌کشد. حتی پس از آلودگی مجدد نیز، سطح آلیاژ مس، مانع شکل‌گیری و رشد باکتری در عرض مدت دو ساعت می‌شود.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Biocide». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.
- سیستم گیاه-خاک مایکوریزایی در کشاورزی پایدار