تانماترا

تانماترا (تن ماترا) (انگلیسی: Tanmatra)، در فلسفه سانکهیا یکی از عناصر اولیه یا یکی از پنج عنصر لطیف اولیه و آفرینش نخستین.

بخشی از سلسله مقالات در مورد
هندوئیسم
هندو تاریخچة آیین هندوئیسم تاریخچة آیین هندوئیسم
هندوئیسم تاریخچة آیین هندوئیسم تمدن دره سند دین ودائی Dravidian folk religion Śramaṇa Tribal religions in India
سنن Major traditions ویشنوپرستی شیواپرستی شاکتی‌پرستی سنت اسمارته List
ایزدان هندوئیسم تریمورتی برهما ویشنو شیوا Tridevi سرسوتی لاکشمی پارواتی Other major دوا (هندوئیسم)s / دویs ودیک: ایندرا آگنی پرجاپتی Rudra Ushas وارونا ایزد وایو پسا-ودیک: دورگا گانش هانومان کالی (ایزدبانو) موروگان کریشنا رادا راما شاکتی سیتا
فلسفه Worldview کیهان‌شناسی هندو Puranic chronology اساطیر هندو Supreme reality برهمن ام (هندوئیسم) Guṇa Tattva Pancha Bhoota God ایشوارا خدا در هندوئیسم God and gender آدمی‌خواست درمه Artha Kama چرخه‌شکنی Stages of life Brahmacarya Grihastha Vanaprastha Sannyasa Three paths to liberation باکتی یوگا جنانا یوگا کارما یوگا چرخه‌شکنی موضوعات مربوط به مونسکا: Paramātman مایا (دین) کارما تولد ادواری Mind آتمن Anātman (Non-self) Sūkṣma śarīra (Subtle body) Antaḥkaraṇa (Mental organs) Prajña (Wisdom) Ānanda (Happiness) Viveka (Discrimination) Vairagya (Dispassion) Sama (Equanimity) Dama (Temperance) Uparati (Self-settledness) Titiksha (Forbearance) Shraddha (Faith) Samadhana (Concentration) Arishadvargas (Six enemies) Ahamkara (Attachment) Ethics Niti śastra Yamas نیاما آهیمسا Achourya Aparigraha Brahmacarya Satya Damah دلسوزی Akrodha Arjava Santosha Tapas Svādhyāya Shaucha Mitahara Dāna Sources of dharma Epistemology Pratyakṣa (perception) Anumāṇa (inference) Upamāṇa (comparison, analogy) Arthāpatti (postulation, presumption) Anupalabdi (non-perception, negation) Śabda (word, testimony)
اعمال Worship, sacrifice, and charity Puja Ārtī Prarthana Śrauta معبد هندو Murti باکتی Japa Bhajana Kīrtana یجنه Homa Tarpana Vrata Prāyaścitta Tirtha Tirthadana Matha Nritta-Nritya Dāna سوا (ادیان هندی) Meditation Tāpas Dhyāna Samādhāna Nididhyāsana یوگا مرتاض یوگی (هندوئیسم) Yogini آسانا سادانا هاتا یوگا جنانا یوگا باکتی یوگا کارما یوگا Raja yoga کندالینی یوگا Arts Bharatanatyam کاتاک کاتاکالی Kuchipudi Manipuri موهینیاتام اریسی Sattriya Bhagavata Mela Yakshagana Dandiya Raas Carnatic music Pandav Lila Rites of passage Garbhadhana Pumsavana Simantonayana Jatakarma Namakarana Nishkramana Annaprashana Chudakarana Karnavedha Vidyarambha Upanayana Keshanta Ritushuddhi Samavartana Vivaha انتیشتی Festivals دیوالی هولی ماها شیوارتری Navaratri دورگا پوجا راملیلا Vijayadashami-Dussehra رکشابندان Ganesh Chaturthi Vasant Panchami Rama Navami Janmashtami Onam ماکار سانکرانتی کوم میلا Pongal اوگادی Vaisakhi Bihu Puthandu Vishu Ratha Yatra
مکاتب آستیکه و ناستیکه سامخیا یوگا (فلسفه) نیایا وی شیشکا میمامسا ویدانته ویدانته ادویته دوایته ویشیشت‌ادویته Achintya Bheda Abheda Shuddhadvaita Dvaitadvait Akshar-Purushottam Darshan Other schools Pasupata شیواپرستی Pratyabhijña چارواکا
گوروس، قدیسان، فیلسوفان باستانی Agastya Angiras آرونی Ashtavakra Atri Bharadwaja Gotama Jamadagni Jaimini Kanada Kapila Kashyapa پانینی پاتانجلی Raikva Satyakama Jabala والمیکی Vashistha Vishvamitra ویاسه یاجناوالکیا وسطی Nayanars Alvars شانکرا باساوانا Akka Mahadevi Allama Prabhu Siddheshwar Jñāneśvar چایتانیا ماهاپرابهو Gangesha Upadhyaya Gaudapada Gorakshanath Jayanta Bhatta Ramananda کبیر (صوفی) Kumarila Bhatta Matsyendranath ماها آواتار باباجی Madhusudana Madhva Haridasa Thakur Chakradhara Namdeva Nimbarka Prabhakara Raghunatha Siromani رامانوجا Swaminarayan Sankardev Purandara Dasa Kanaka Dasa Ramprasad Sen Jagannatha Dasa Vyasaraya Sripadaraya Raghavendra Swami Gopala Dasa Śyāma Śastri Vedanta Desika Samarth Ramdas تیاگاراجا توکرم تولسیدس Vachaspati Mishra Vallabha Vidyaranya مدرن سری اوروبیندو Bhaktivinoda Thakur Chinmayananda دینندا سرسوتی Mahesh Yogi جاگی واسودو Krishnananda Saraswati ناراینه گورو ای. سی. باکتیودانتا سوامی پرابوپادا راماکریشنا رامانا ماهارشی ساروپالی رادهاکرشنن Sarasvati سوامی شیواناندا U. G. Krishnamurti سای بابا شیردی ویوکاناندا Nigamananda پاراماهانزا یوگاناندا R. D. Ranade Tibbetibaba Trailanga
متون Sources and classification of scripture شروتی سمرتی Ācāra Ātmatuṣṭi Scriptures Timeline of Hindu texts وداها ریگ‌ودا یاجورودا ساماودا آتارواودا Divisions Samhita براهمنه‌ها آرنیکه اوپانیشادها اوپانیشادها Rigveda: اوپانیشاد آیتریه اوپانیشاد کوشیتکی Yajurveda: اوپانیشاد بریهدآرنیکه اوپانیشاد ایشا اوپانیشاد تیتریه اوپانیشاد کته اوپانیشاد شوتاشوتره اوپانیشاد میتری Samaveda: اوپانیشاد چاندوگیه اوپانیشاد کنه Atharvaveda: اوپانیشاد موندکه اوپانیشاد ماندوکیه اوپانیشاد پرشنه ودانگا Shiksha Chandas Vyakarana Nirukta Kalpa Jyotisha Other scriptures بهگود گیتا Agamas (Hinduism) Other texts پورانه‌ها ویشنو پورانا Bhagavata Purana Devi Bhagavata Purana Nāradeya Purana وامانا پورانا ماتسیا پورانا Garuda Purana برهما پورانه برهمانده پورانه برهما وایوارتا پورانا بهاویشایا پورانا Padma Purana Agni Purana Shiva Purana Linga Purana Kūrma Purana Skanda Purana Varaha Purana مارکاندیا پورانا Itihasas رامایانا مهاباراتا وداها آیورودا Dhanurveda ناتیا شسترا Sthapatyaveda Shastras, سوترا, and سمیتا Dharma Shastra ارته‌شاستره Shilpa Shastra کاما سوترا Brahma Sutras Samkhya Sutras Mimamsa Sutras Nyāya Sūtras Vaiśeṣika Sūtra یوگا سوترا Pramana Sutras Charaka Samhita سوشروتا سمهیتا ناتیا شسترا پنچاتنترا Divya Prabandha Tirumurai رام‌چریت‌مانس جوگ باسشت Swara yoga Panchadasi Stotras and stutis Kanakadhāra Stotram Shiva Stuti Vayu Stuti
جامعه ورن (هندوئیسم) چهار وارناس: برهمین کشاتریا وایشیا Shudra Varna-less: دالیت موضوعات مربوط به وارنا: Jati Other society-related topics: Persecution Nationalism هندوتوا Organisations
سایر موضوعات هندوئیسم در کشورها Balinese Hinduism Hindu culture Architecture گاه‌شماری هندو Iconography اساطیر هندو Pilgrimage sites Hinduism and other religions Jainism and Hinduism / and Buddhism / and Sikhism / and Judaism / and Christianity / اسلام و آیین هندو نقد هندوئیسم
ن ب و

اصل لطیف یا اولیهٔ ذهن

تانماترا، اصل لطیف یا اولیهٔ ذهن؛ گاندا (بو)؛ راسا (طعم)؛ روپا (شکل)؛ اسپارسا (لمس یا حس) شابدا (صدا) که از آن‌ها عناصر پنج‌گانه ناشی می‌شود.

پنج عنصر لطیف

عناصر لطیف از خودآگاهی پیدا می‌شوند. «کاریکا» دربارهٔ این عناصر لطیف می‌گوید: پنج عنصر لطیف غیر متعین اند و از اینان پنج عنصر مادی (bhutani) پدید می‌آیند. پنج عنصر لطیف عبارت اند از قوهٔ سامعه (Shabda)، قوهٔ لامسه (Sparśa)، قوهٔ باصره (Murti)، قوهٔ ذائقه (rasa)، قوهٔ شامه (gandha).

جنانندرییانی

اعصاب حسی زیر نفوذ عقل کار می‌کنند؛ لذا سیستم موتوری کارمِندرییانی (karmendriyani) و نیز جنانندرییانی (jnandriyani) را می‌سازند. اولی روان را به حرکات بدن، و دومی به عقل (Buddhi) و به پنج تانماترای (tanmatras) بساوی، دیداری، چشایی، و بویایی مرتبط می‌سازد، که با پنج اصل اتر، هوا، آتش، آب و خاک به ترتیب ارتباط دارد.