| بدبویی دهان | |
|---|---|
 | |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | R19.6 |
| آی‌سی‌دی-۹-سی‌ام | 784.99 |
| دادگان بیماری‌ها | 5603 |
| مدلاین پلاس | 003058 |
| پیشنت پلاس | بدبویی دهان |
بَدبویی دَهان یا هالیتوز به وجود بوی بد در هنگام تنفس یا حرف زدن با بازدم گفته می‌شود. گاهی بوی بد دهان می‌تواند نشانه بیماری و ناخوشی باشد. بوی بد دهان می‌تواند در فرد مبتلا ایجاد اضطراب کند و همچنین ممکن است با کمبود اعتماد به نفس، افسردگی و اختلال وسواس فکری-عملی همراه باشد.
در بیشتر موارد، بدبویی دهان از خود دهان ناشی می‌شود. شدت بدبویی در ساعات روز متفاوت است. خشکی دهان (در اثر استرس یا روزه‌داری)، خوردن بعضی مواد غذایی (مانند سیر، پیاز، گوشت، ماهی و پنیر) و مصرف دخانیات و الکل در افزایش و کاهش شدت بدبویی تأثیر دارند.
بدبویی دهان می‌تواند دائمی (مزمن) باشد، که ۲۵٪ از جمعیت انسانی با شدت‌هایی متفاوت با این مسئله روبرو است. در ژاپن یک چهارم افراد بالای ۳۰ سال از این موضوع رنج می‌برند و در کالیفرنیا این امر تبدیل به وسواس شده‌است.
علل
بوی دهان دلایل متفاوتی دارد و علاوه بر بیماری‌های لثه و دنداندیابت و نارسایی کلیه و عوامل دیگری باشد. گاهی بوی دهان به علت یک موضوع پیش پا افتاده مانند رعایت نکردن بهداشت دهان پس از صرف غذاست.
استفاده از نخ دندان، مسواک و دهانشویه پس از غذا به برطرف کردن بو بسیار کمک می‌کند. باقی‌مانده غذا بین دندان‌ها سبب رشد باکتری می‌شود و باکتری‌ها عامل بوی دهان هستند. گاهی سنگ لوزه نیز بر بوی دهان تأثیرگذار است، که با رعایت بهداشت دهان، مصرف دهانشویه و البته نوشیدن آب بهبود می‌یابد
علاوه بر غذا، ذرات توتون و تنباکو نیز سبب رشد باکتری و بوی دهان می‌شوند؛ بنابراین احتمال این معضل در افراد سیگاری به مراتب بیشتر است.
بزاق دهان کمک می‌کند که برخی از باکتری‌ها و ذرات غذا از لابلای دندان‌ها پاک شوند، ولی هنگام خواب، بزاق کمتری تولید می‌شود و دهان خشک است و همین موضوع باعث می‌شود که دهان هنگام برخاستن از خواب بدبو باشد.
در افراد مبتلا به دیابت حالتی به نام کتواسیدوز دیابتی وجود دارد که در آن بدن قادر به شکستن گلوکز و استفاده از آن به عنوان مهم‌ترین منبع انرژی نیست. در این حالت بدن شروع به شکستن چربی می‌کند و به دنبال آن در بدن یک ماده شیمیایی به نام کتون تولید می‌شود. سطح بالای این ماده بسیار سمی است و منجر به تولید نفس نامطبوع در بیماران دیابتی می‌شود.
نارسایی کبد یکی دیگر از دلایل بوی نامطبوع دهان است و گاهی این علامت در تشخیص زودهنگام بیماری‌های کبدی بسیار مؤثر است. نفس افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه معمولاً بوی ماهی یا آمونیاک می‌دهد که دلیل آن نیز غلظت بالای اوره در بزاق است. سینوزیت (التهاب سینوس‌های اطراف بینی)، ذات الریه، برونشیت، ترشحات پشت بینی و ریفلاکس معده نیز جزء مهم‌ترین دلایل بوی دهان هستند.
گاهی اوقات علت بوی بد دهان، انجام جراحی چاقی یا به‌طور کل کاهش وزن است. باقی ماندن غذا در معده، رفلاکس معده و همچنین وجود کتون در تنفس از دلایل ایجاد بوی بد دهان بعد از عمل چاقی یا کاهش وزن هستند.
توتون، تنباکو، سیر، پیاز و برخی ازپنیرها باعث بدبویی دهان می‌شوند.
| علل بدبویی دهان | |
|---|---|
| پاتولوژیک |
با منشأ دهان و دندان - با منشأ بینی - با منشأ سینوس‌ها - با منشأ لوزه‌ها و حلق - با منشأ دستگاه گوارش - با منشأ ریوی - با منشأ بیماری‌های سیستمیک |
| غیر پاتولوژیک |
تغییرات بالینی - تنفس صبحگاهی - تنفس گرسنگی - تنفس قاعدگی - تنفس سیگاری - غذا - دارو |
| روانی |
توهم بویایی
- با منشأ خارجی - با منشأ داخلی - صرع لوب گیجگاهی |
روش‌های درمانی
علاوه بر عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، گاهی نفس بدبو ناشی از بیماری یکی از ارگان‌های بدن است که برای درمان باید به پزشک مراجعه شود. نوشیدن مقدار زیادی آب در روز، مکیدن آب نبات‌های بدون قند و جویدن آدامس بدون قند سبب تولید بزاق دهان و نفس مطبوع می‌شود. مسواک زدن زبان یا استفاده از شوینده زبان به‌طور روزانه سبب از بین رفتن باکتری‌های زبانی و از بین رفتن بوی دهان می‌شود.
- قطره خوراکی پونه سنبله ای:
با توجه به اینکه یکی از علل بوی بد دهان تجمع باکتری‌ها و اضافه‌های مواد غذایی است، خاصیت ضدعفونی‌کنندگی و دارا بودن مواد معطر به ویژه کاروون موجود در پونه سنبله ای سبب خوشبو شدن دهان می‌شود.
- آب:
خشکی دهان یک محیط مساعد برای رشد باکتری است؛ به همین منظور باید دائم آب بنوشید تا باکتری‌های دهان حداقل به‌طور موقت از دهان خارج شوند؛ خشکی دهان در اثر کمبود بزاق دهان است که ممکن است در اثر مصرف قرص‌های آنتی هیستامین، داروهای ضدافسردگی یا فشارخون بالا این خشکی به‌وجود بیاید.
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های زنده و مخمرهایی هستند که برای سلامتی، به ویژه دستگاه گوارش مفید هستند. لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم، دو پروبیوتیک معمول هستند که اغلب در غذاهای تخمیری، مانند ماست و ترشی کلم یافت می‌شوند. دهان شما هم یک ناحیه دیگر است که با باکتری‌ها (هم خوب و هم بد) پر شده‌است؛ هرچند نوع این باکتری‌ها متفاوت از روده است. ایده کلی دربارۀ استفاده از پروبیوتیک‌ها برای درمان بوی بد دهان، افزایش تعداد باکتری‌های خوب و باقی ماندن فضای کمتر برای باکتری‌های بد است. پروبیوتیک‌ها می‌توانند به از بین بردن باکتری‌های بد، کمک به کاهش التهاب لثه، حنجره و لوزه نیز کمک کنند.
جویدن جعفری برای رفع بدبویی دهان مفید است.
اسیدسیتریک پرتقال غدد بزاقی را تحریک و نفس را تازه می‌کند.
- میخک:
سرشار از اوژنول است که به عنوان یک ضدعفونی‌کننده و آرام‌کننده درد دندان استفاده می‌شود و دارای خواص ضد باکتری قوی است؛ این گیاه را کمی باید جوید و سپس آن را از دهان خارج کرد.
رازیانه، هل و شوید باکتری‌های روی زبان را کشته و بوی بد دهان را از بین می‌برند.
- چوب دارچین:
دارچین ضدعفونی‌کننده است.
- اقدامات پیشگیرانه:
مسواک کردن دندان‌ها پیش و پس از خواب و پس از هر وعده غذایی، استفاده کردن نخ دندان و شستشوی دهان چند بار در روز بوی بد دهان را کاهش می‌دهد. مسواک کردن دندان‌ها به غیر از اینکه بوی بد دهان را از بین می‌برد برای لثه‌ها و دندان‌ها و سلامت بدن مفید است.
افرادی که دندان مصنوعی دارند بیشتر باید بهداشت دهان و دندان را رعایت کنند و بهتر است دندان‌ها را در یک محلول ضدعفونی‌کننده بشویند.
خمیردندانی که حاوی اسانس درخت چای است ضدعفونی‌کننده‌ای طبیعی است.
- دهان شویه:
یکی از راه‌های رفع بوی بد دهان شستن دهان با دهانشویه است.
- پاک کردن زبان:
پس از اتمام غذا با قاشق فلزی یا پلاستیکی یا مسواک اطراف و روی زبان را از مواد غذایی پاک کنید (مسواک یا قاشق را با ملایمت از انتهای زبان به جلو بکشید) این کار را چندین بار تکرار کنید، سپس دهان را با آب بشوئید.
به‌طور کلی افراط در مصرف دخانیات، پیری سن، یائسگی، بیماری‌های عمومی با تب بالا، اضطراب، کم‌آبی بدن، مصرف بی‌رویه ادویه‌جات و غذاهای گوشتی زیاد، افراط در مصرف مواد چربی‌دار و عدم رعایت بهداشت دهان از علل ایجاد بوی بد دهان هستند.
چون اغلب بوهای بد دهان به علت عوامل موضعی است، بنابراین حذف این عوامل و اصلاح ناهنجاری‌های موجود در دهان اولین گام درمان است. رعایت بهداشت دهان شامل مسواک زدن دندان‌ها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در کاهش بوی بد دهان با منشأ دهانی بسیار مؤثر است. زبان یکی از جایگاه‌های اصلی میکروب‌ها در دهان است و باید به بهداشت زبان توجه کرد.
بیمارانی که به سبب خشکی دهان (به دنبال مصرف دارو یا بیماری) بوی بد دهان دارند، می‌توانند از آدامس‌های بدون شکر استفاده کنند.
بوی بد دهان ناشی از بیماری زمانی از بین می‌رود که بیماری درمان شود و بهداشت دهان رعایت شود. استفاده از دهان شویه‌ها علاوه بر موقت بودن اثر، ممکن است بیماری را نیز از دید پزشک مخفی دارد.
خوردن میوه‌های تازه و سبزیجات و رژیم غذایی غنی از فیبر بهتر است. همین‌طور نوشیدن آب زیاد در کاهش بوی بد دهان تأثیر بسزایی دارد. زمان وعده‌های غذایی خود را منظم کنید.