اخته کردن یا اخته‌سازی یا کشیدنِ بیضه (به انگلیسی: Castration) به حذف بیضه‌ها در جنس نر جانوران گفته می‌شود. این عمل بیشتر به منظور کاهش میزان شرارت و افزایش فرمان‌پذیری (بیشتر در تک سمی‌ها) یا افزایش وزن (بیشتر در نشخوارکنندگان) و در نهایت به منظور جلوگیری از بروز برخی از بیماری‌ها (بیشتر در دام‌های کوچک) صورت می‌گیرد.
اخته‌سازی به از بین بردن امکان زادآوری از طریق برداشتن دستگاه تناسلی جاندار گفته می‌شود. اخته کردن جانوران برای کنترل جمعیت و نژاد به‌کار رفته و مانع از تولیدمثل آن‌ها به این روش می‌شوند. این روش در گذشته در بسیاری از کشورها برای بهره‌برداری بیشتر از بردگان خصوصاً برای خدمت در اندرونی (حرمسرا) شاه یا برای قطع نسل مخالفان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفته و رایج بوده‌است.
نیاز به یادآوری است که در میان مردم اشتباه رایج این است که وازکتومی را نیز اخته‌کردن می‌نامند، اما وازکتومی یکی از روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری است و با اخته‌کردن که در گذشته انجام می‌شد، تفاوت دارد. وازکتومی سبب از بین رفتن میل جنسی، قدرت جنسی و صفات ثانویه جنسی در فرد نمی‌شود.
اخته‌سازی در تاریخ
از آنجا که اخته کردن مردان منجر به از بین رفتن بسیاری از ویژگی‌های مردانه می‌شود، این روش از دیرباز برای بهره‌کشی بیشتر و پیشگیری از اقدامات اعتراضی بردگان و استفاده از آنان در دربار صورت می‌گرفته‌است. اخته سازی بردگان در میان آشوریان و بابلیان و مصریان معمول بوده‌است، و یونانیان از آنان، و رومیان از یونانیان و اروپائیان از رومیان این شیوه را آموختند.
در دوران اسلامی نیز این کار در دربار خلفا و سلاطین رواج داشت. امین پسر هارون الرشید فرمان داد عده‌ای از غلامان را به صورت زن و عده‌ای از کنیزان را به صورت مرد آرایش کنند.
اخته‌سازی در دوران قاجار
| ” | آق ممدخان اخته تا کی زنی شلخته فال می‌گیری با تخته قدت میاد رو تخته این هفته نه، اون هفته |
“ |
|
—یکی از تصنیف‌هایی که کرمانیان برای تضعیف روحیه سربازان آقامحمدخان قاجار می‌خواندند | ||
در ایران واژه عقیم برای مردان اخته‌شده استفاده می‌شد.
اخته‌سازی اغلب در سنین کودکی پسران انجام می‌شد. با ایجاد و گسترش حرمسرا در ایران، استفاده از مردان اخته‌شده برای خدمت به زنان حرمسرا اهمیت بیشتری یافت، و این وضعیت تا پایان دوره قاجار ادامه داشت. گرچه بعضاً به پست‌های مهمی نیز در دربار دست یافتند و در دربار شاه و وضعیت آن اثرگذار بوده‌اند. همچنین از خواجه‌ها نیز برای تربیت و نگهداری از ولیعهد نیز استفاده می‌شد.
اخته‌کردن پسران در تاریخ ایران سبب تنش‌های فراوانی نیز شد. آغا محمد خان قاجار (آغازگر سلسله قاجاریه) که دستور کور کردن مردان کرمان به جرم طرفداری از لطفعلی خان زند (برادرزاده کریم خان زند)، شکنجه وحشیانه و قتل لطفعلی خان را صادر کرد، در کودکی به دست عادلشاه جانشین نادر شاه یا به نقلی توسط سردار زند به عنوان مجازات تجاوز به نامزدش پیش از عقد اخته شده بود. (ذکر کلمه آغا به جای آقا به همین مناسبت است) وی نیز پسر لطفعلی خان زند را پس از اسارت، اخته کرد.
جستارهای وابسته
پانویس
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اخته کردن موجود است. |
